Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)
жа́брымн.жа́бры, -раў, шчэ́лепы, -паў;
◊
взять за жа́бры узя́ць за жа́бры.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жа́бры (ед. жа́бра) ж.жа́бры;
◊ браць (узя́ць) за ж. — брать (взять) за жа́бры
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жабры, ‑аў; адз. жабра, ‑ы, ж.
Органы дыхання рыб і некаторых іншых водных жывёлін, якія дыхаюць раствораным у вадзе кіслародам. Іліко.. схапіў свае восці і ўдарам пад жабры дакончыў рыбіну.Самуйлёнак.
•••
Браць (узяць) за жабрыгл. браць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
жа́брымнзаал Kíemen pl
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Жа́бры, жабры ’жабры’ (Нас., Бяльк., Шат.), зя́бры (Касп., Яўс.), шчы́бры (Нас.). Рус.жа́бры, паўд.зя́бры ’жабры, сківіцы’, укр.зя́бра, жа́бри ’жабры; гакі на восцях’, балг.дыял., макед.жабри, славац.žiabre, чэш. (< рус.Махэк₂, 721), в.-луж. (запазычанае, паводле Пфуля, 1039) žabra. Шанскі (1, Ж, 272) лічыць верагодным суфіксальнае (з суф. ‑r‑) утварэнне ад той самай асновы, што жа́ба ’рот, горла > хвароба рота, горла’, роднаснае ням.Kiefer ’сківіца’ (Хірт, BB, 24, 258), авест.zafarə ’рот, зяпа’ (Махэк₂, 721). Паводле Фасмера (2, 31), апошнія параўнанні недастаткова абгрунтаваныя. Міклашыч (405) параўноўваў з літ.žióbris, žiobrỹs ’рыба Abramis vimba’, што няпэўна фанетычна і семантычна. Патабня (РФВ, 4, 210) выказваў думку пра сувязь з губа і ст.-інд.jámbhatē ’хапае’, што мала верагодна. Параўн. яшчэ літ.žeberúoti ’лавіць восцямі’, žebérklas ’восці, гарпун’ у сувязі з укр. значэннем. Ці не звязана з жаваць (гл.)? (І.‑е. *gi̯eu‑ магло атрымаць падаўжэнне ‑r‑, *u̯ > w > b). Няясна.