душы́цца

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. душу́ся ду́шымся
2-я ас. ду́шышся ду́шыцеся
3-я ас. ду́шыцца ду́шацца
Прошлы час
м. душы́ўся душы́ліся
ж. душы́лася
н. душы́лася
Загадны лад
2-я ас. душы́ся душы́цеся
Дзеепрыслоўе
цяп. час ду́шачыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

душы́цца I несов.

1. (задыхаться) дави́ться;

2. прост. (жадно есть) дави́ться;

3. (давить друг друга в тесноте) дави́ться;

4. страд. дави́ться; мя́ться; души́ться; уда́вливаться; подавля́ться; см. душы́ць I 1-3

душы́цца II несов. (духами) души́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

душы́цца ​1, душуся, душышся, душыцца; незак.

1. чым і ад чаго. Задыхацца (ад кашлю, смеху, слёз і пад.). Душыўся .. [Міхалкаў бацька] кашлем доўга, аж заходзіўся. Чорны. На беразе стаялі Алік і Валерык і аж душыліся ад смеху. Шашкоў. // Прагна, паспешліва есці. Немец аж душыўся гэтай сытай ядой, недалікатна напіхаючы повен рот. Чорны. // перан. Разм. Карміцца аднастайнай ежай (звычайна нізкаякаснай). Душыцца поснай бульбай. // перан. Цяжка і многа працаваць. На пятнаццаць гадзін з дня ў дзень душылася [маці] на фабрыцы за кавалак хлеба. Якімовіч. // перан. Разм. Жыць у цеснаце. — Багацейшая ды мацнейшыя сем’і ўжо ў хатах. Ну і мне надакучыла ў зямлянцы душыцца з сям’ёй. Чарнышэвіч.

2. Штурхацца ў цеснаце, у натоўпе. Людзі душыліся, піхаліся, імкнуліся стаць бліжэй да каменя. Пестрак.

3. Зал. да душыць ​1 (у 1, 6 знач.).

душы́цца ​2, душуся, душышся, душыцца; незак.

Апырсквацца або націрацца духамі, адэкалонам. Душыцца адэкалонам. Часта пачаў душыцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

душы́цца​II (парфумай) sich parfümíeren

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

душы́цца​I

1. (задыхацца) erstícken vi (s);

душы́цца ад ка́шлю vor Hústen erstícken; vor láuter Hústen kaum noch Luft bekómmen*;

2. (прагна глытаць) das Éssen hinúnterwürgen;

душы́цца кава́лкам an éinem Bíssen würgen;

3. (мяцца) zerdrückt wérden

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

душы́ць², душу́, ду́шыш, ду́шыць; ду́шаны; незак., каго-што.

Абпырскваць духамі, адэкалонам.

Д. насоўку.

|| зак. надушы́ць, -ушу́, -у́шыш, -у́шыць; -у́шаны.

|| звар. душы́цца, душу́ся, ду́шышся, ду́шыцца; зак. надушы́цца, -ушу́ся, -у́шышся, -у́шыцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

душы́ць¹, душу́, ду́шыш, ду́шыць; ду́шаны; незак.

1. каго. Пазбаўляць жыцця, моцна сціскаючы горла.

Д. вяроўкай.

2. каго. Не даваць магчымасці свабодна дыхаць.

Каўнер ду́шыць.

Ду́шыць кашаль.

3. перан., каго-што. Прыгнятаць, не даваць магчымасці развівацца чаму-н.

Д. свабоду.

|| зак. задушы́ць, -ушу́, -у́шыш, -у́шыць; -у́шаны.

|| звар. душы́цца, душу́ся, ду́шышся, ду́шыцца (да 1 і 3 знач.); зак. задушы́цца, -ушу́ся, -у́шышся, -у́шыцца (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

прадушы́цца ​1, ‑душыцца; зак.

Прагнуцца, праламацца пад цяжарам чаго‑н.

прадушы́цца ​2, ‑душуся, ‑душышся, ‑душыцца; зак.

Разм. Прасякнуцца, насыціцца духамі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

раздушы́цца, ‑душыцца.

Аказацца раздушаным. Ягады раздушыліся пад нагой.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

даві́цца

‘душыцца’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. даўлю́ся да́вімся
2-я ас. да́вішся да́віцеся
3-я ас. да́віцца да́вяцца
Прошлы час
м. даві́ўся даві́ліся
ж. даві́лася
н. даві́лася
Дзеепрыслоўе
цяп. час да́вячыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)