дзю́баць, -аю, -аеш, -ае; незак., каго-што і без дап. (разм.).

1. Дзяўбці (у 1 і 2 знач.; пра птушак).

2. Удараць чым-н. вострым або ўдарацца аб што-н., пакідаючы след.

Д. лёд.

Кулі дзюбаюць жалеза.

◊

Дзюбаць носам (разм.) — драмаць, то апускаючы, то ўзнімаючы галаву.

|| аднакр. дзю́бнуць, -ну, -неш, -не; -ні і дзюбану́ць, -ну́, -не́ш, -не́, -нём, -няце́, -ну́ць, -ні́.

|| наз. дзю́банне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзю́баць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. дзю́баю дзю́баем
2-я ас. дзю́баеш дзю́баеце
3-я ас. дзю́бае дзю́баюць
Прошлы час
м. дзю́баў дзю́балі
ж. дзю́бала
н. дзю́бала
Загадны лад
2-я ас. дзю́бай дзю́байце
Дзеепрыслоўе
цяп. час дзю́баючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дзю́баць несов., разг.

1. (о птицах) клева́ть;

2. (ударять) долби́ть;

◊ дз. но́сам — клева́ть но́сом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзю́баць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго-што і без дап.

Разм.

1. Кляваць, дзяўбаць (пра птушак).

2. Удараць, кляваць чым‑н. вострым. [Разносчык газет] дзюбае жалезнай палкай па тратуары і крычыць: — Купляйце! Купляйце газету! Сабаленка. // Ударацца аб што‑н., пакідаючы след. Аганёк паўзе па мосце, А услед бяжыць Дзіега. Ён не чуе, як навокал Кулі дзюбаюць жалеза. Панчанка.

•••

Дзюбаць носам — тое, што і кляваць носам (гл. кляваць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзю́баць разм

1. (птушкі) pícken vt;

2. (стукаць чым-н вострым) stóßen* vt, schlágen* vt (чым-н mit D);

◊ дзю́баць носам разм éinschlummern vi (s), (éin)nícken vi (s); dösen vi (драмаць)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Дзю́баць ’дзюбаць’ (БРС). Рус. дыял. дю́бать ’тс’. Параўн. чэш. ďubati, славац. ďubať ’тс’. Трубачоў (Эт. сл., 5, 37) мяркуе, што тут дзеяслоў, утвораны ад dʼub‑ < і.-е. dheu̯b(h)‑ ’глыбокі’, ’даўбці’ (аб кантамінацыі з *zobati ’тс’ гл. у Махэка₂, 132). Ад дзеяслова ўтворана бел. дзю́ба.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дзю́бнуць, -ну, -неш, -не; -ні і дзюбану́ць, -ну́, -не́ш, -не́, -ні́; зак.

1. гл. дзюбаць.

2. Выпіць спіртнога (разм.).

Добра дзюбнулі на вяселлі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзю́бацца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -аецца; незак.

1. Пра птушак: мець звычку дзюбаць каго-н.

Гусі дзюбаюцца.

2. Біць дзюбай адзін аднаго.

Пеўні дзюбаюцца на сметніку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Дзю́ба. Гл. дзю́баць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

задзю́баць

‘забіць каго-небудзь дзюбай, чым-небудзь вострым; пачаць дзюбаць каго-небудзь, што-небудзь і без прамога дапаўнення’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. задзю́баю задзю́баем
2-я ас. задзю́баеш задзю́баеце
3-я ас. задзю́бае задзю́баюць
Прошлы час
м. задзю́баў задзю́балі
ж. задзю́бала
н. задзю́бала
Загадны лад
2-я ас. задзю́бай задзю́байце
Дзеепрыслоўе
прош. час задзю́баўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)