Verbum

анлайнавы слоўнік

дзе́ля

прыназоўнік

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дзе́ля, прыназ. з Р.

1. каго-чаго. Выражае мэтавыя адносіны, ужыв. пры абазначэнні асобы ці прадмета, у інтарэсах якіх здзяйсняецца што-н.

Д. агульнай справы.

Я зраблю гэта д. вас.

2. чаго. Выражае мэтавыя адносіны, ужыв. пры абазначэнні мэты дзеяння.

Д. адпачынку.

Д. кавалка хлеба.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дзе́ля предлог с род. ра́ди, для; (с целью чего-л. — ещё) из-за;

я зраблю́ гэ́та дз. вас — я сде́лаю э́то ра́ди (для) вас;

дз. кава́лка хле́ба — из-за (ра́ди) куска́ хле́ба;

◊ дз. сме́ху — сме́ха ра́ди

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзе́ля, прыназ. з Р.

Спалучэнне з прыназоўнікам «дзеля» выражае:

Мэтавыя адносіны

1. Ужываецца пры абазначэнні асобы або прадмета, для якіх, у інтарэсах якіх робіцца, ажыццяўляецца што‑н. Да таго ж яна была вельмі прывязана да свайго старога бацькі, які пераканаў Адэлю, што ўсё, што ён робіць, — толькі дзеля яе. Броўка. Алесь заўсёды захапляўся людзьмі, якія мелі сваю адзіную мэту і жылі дзеля яе. Шыцік.

2. Ужываецца пры абазначэнні мэты дзеяння. У чорнай адубелай гліне відаць цэлая сістэма пячурак, што дзеля забаўкі пакапалі, пасвячы коней, сялянскія хлапчукі. Зарэцкі. Два сукаватыя фікусы расстаўлены па кутках, дзеля сіметрыі. Лось.

Прычынныя адносіны

3. Уст. Ужываецца пры ўказанні на прычыну або падставу дзеяння. [Юльцы] вельмі смачна рабіць тое, чаго няможна. Маці мае дзеля гэтага вялікія клопаты. Бядуля.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дзе́ля прыназ wégen (G); für (A); um (G)… wíllen;

дзе́ля каго-н um j-s wíllen;

я зраблю́ гэ́та дзе́ля цябе́ ich tu das für dich;

дзе́ля кава́лка хле́ба wégen éines Stückes Brot;

дзе́ля таго́, каб… злучн um… zu (+ inf)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Дзе́ля ’дзеля, для’ (БРС, Касп., Шат.). Параўн. укр. дыял. діля ’для’, ст.-польск. dziela ’для’, ст.-слав. дѣлꙗ. Прасл. *dělʼa (звязана з прасл. *dělo). Як семантычную і марфалагічную паралель параўн. лац. causa ’справа’, causā ’для’. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 4, 234–235; Фасмер, 1, 497; Слаўскі, 1, 147.