дань прям., перен. дані́на, -ны ж.;
◊
дань вре́мени дані́на ча́су.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дань
Том: 7, старонка: 242.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
дані́на ж., ист., перен. дань;
д. ча́су — дань вре́мени;
◊ адда́ць ~ну — отда́ть дань;
плаці́ць ~ну — плати́ть дань
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дамаві́на, ‑ы, ж.
Спецыяльная скрыня, у якую кладуць нябожчыка для пахавання; труна. Каля белай дамавіны Апошнюю дань Дзеткі дораць і галосяць: «Мама, мама, устань!» Купала. Пятнаццаць свежых дамавін плылі на плячах жывых. Мёртвыя развітваліся з горадам, у якім яны абаранялі новае жыццё. Хомчанка.
•••
Хоць у дамавіну кладзі гл. класці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
апо́ле У актах (1270). Некалькі асад (кожная асада ў сваю чаргу складалася з некалькіх вёсак), якія плацілі пэўную даніну, утваралі аполе (сама дань таксама называлася аполе) (Гарб.).
□ в. Аполь, с. Антопаль Барыс. пав. (Расія, т. 9, 411).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
плати́ть несов., в разн. знач. плаці́ць;
◊
плати́ть той же моне́той плаці́ць той жа мане́тай;
плати́ть услу́гой за услу́гу плаці́ць паслу́гай за паслу́гу;
плати́ть взаи́мностью плаці́ць узае́мнасцю;
плати́ть дань плаці́ць дані́ну;
плати́ть добро́м за зло плаці́ць дабро́м за зло;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
◎ Пучы́на ’ўздухавіна, крынічная мясціна’ (гарад., Нар. лекс.). Рэлікт прасл. проста, што захаваўся з такім значэннем на ўсходнеславянскай тэрыторыі, гл. Борысь, БЛ, 15, 52. Рус. пучина ’глыбіня, бездань, прорва; мора’, укр. пучина ’марская глыбіня, без-дань’, ст.-рус. пучина ’мора; бязмежжа; прорва, невычэрпная крыніца’, ст.-бел. пучина: в черъмнкмъ мори, пучиной покри ихъ (Скарына), Бярында тлумачыць як “глубокост(ь) морска … или широкость морскихъ водь”, што сведчыць пра ненароднасць слова (Німчук, Давньорус., 127). Усе названыя формы запазычаны са ст.-слав. плённа ’марская прастора, глыбіні мора, акіян; бездань, прорва’, параўн. таксама балг. пучина ’бездань, прорва; цясніна’, макед. пучина ’адкрытае мора, марская прастора’, серб.-харв. пучина ’адкрытае, шырокае мора; небасхіл; поле; сярэдзіна лета, зімы’, славен. pęčina ’адкрытае мора’ (запазычана са ст.-слав. або серб.-харв., гл. Бязлай, 3, 67). Выводзіцца з *рок‑ (гл. пук) як абстрактны назоўнік з суфіксам ‑ina (Скок, 3, 66), параўн. бел. пук неба (Нар. Гом.), пук зімы (Варл.), а таксама серб.-харв. пу́котина ’шчыліна’ (Фасмер, 3, 415); звязана з пучыць (гл.) < *počiti ’павялічвацца, пашырацца; трэскацца’ (Глухак, 511; Чарных, 2, 86); семантычна блізкія утварэнні харв. рис ’шчыліна, правал’, рум. puf ’яма; студня’ (< слав.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
плаці́ць несов., в разн. знач. плати́ть;
п. зо́латам — плати́ть зо́лотом;
п. за кватэ́ру — плати́ть за кварти́ру;
п. пада́ткі — плати́ть нало́ги;
п. паслу́гай за паслу́гу — плати́ть услу́гой за услу́гу;
п. каму́-не́будзь узае́мнасцю — плати́ть кому́-л. взаи́мностью;
◊ п. дані́ну — плати́ть дань;
п. той жа мане́тай — плати́ть той же моне́той;
п. дабро́м за дабро́ — плати́ть добро́м за добро́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
отда́ть сов., в разн. знач. адда́ць, мног. пааддава́ць;
отда́ть долг адда́ць доўг;
отда́ть жизнь за свобо́ду и незави́симость Ро́дины адда́ць жыццё за свабо́ду і незале́жнасць Радзі́мы;
отда́ть ребёнка в шко́лу адда́ць дзіця́ ў шко́лу;
ружьё о́тдало в плечо́ стрэ́льба аддала́ ў плячо́;
отда́ть честь воен. адда́ць чэсць;
◊
отда́ть дань адда́ць дані́ну;
отда́ть до́лжное адда́ць нале́жнае;
отда́ть после́дний долг (кому) адда́ць апо́шні доўг (каму);
отда́ть бо́гу ду́шу адда́ць бо́гу душу́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)