дабы́ць, -бу́ду, -бу́дзеш, -бу́дзе; зак.

Прабыць дзе-н. да пэўнага тэрміну ці да канца.

Д. выпрабавальны тэрмін.

Д. да канца сходу.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дабы́ць

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. дабу́ду дабу́дзем
2-я ас. дабу́дзеш дабу́дзеце
3-я ас. дабу́дзе дабу́дуць
Прошлы час
м. дабы́ў дабылі́
ж. дабыла́
н. дабыла́
дабыло́
Загадны лад
2-я ас. дабу́дзь дабу́дзьце
Дзеепрыслоўе
прош. час дабы́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

дабы́ць сов. быть до конца́; зако́нчить;

д. да канца́ схо́ду — быть до конца́ собра́ния;

д. тэ́рмін — зако́нчить срок

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дабы́ць ​1, ‑буду, ‑будзеш, ‑будзе; зак.

Прабыць дзе‑н. да пэўнага тэрміну ці да канца. Не дабыць да канца свайго адпачынку. // Правесці астатак часу дзе‑н. Страшны смутак па тым, што ён [Вялічка] не дабыў тут спакойна свой астатні тыдзень.., прайшоў праз усю яго істоту. Чорны.

дабы́ць ​2, ‑буду, ‑будзеш, ‑будзе; зак., што і чаго.

Разм. Дастаць, раздабыць у выніку пошукаў, намаганняў. — Нам вядома, — сказаў Алёшка, — што спісы ў Опермана, іх трэба, канешне, дабыць. Мікуліч. Як не будзе, то маці Забудзе, як не стане, то бацька дастане. З нар. // Набыць паляваннем, рыбнай лоўляй і пад.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Дабы́ць ’здабыць’, дабыва́ць ’здабываць’. Агульнаславянскі дзеяслоў праславянскага характару. Параўн. укр. добу́ти ’здабыць, набыць, дастаць’, рус. добы́ть дастаць, набыць і г. д.’, ст.-рус. добыти ’набыць, здабыць; дажыць’, чэш. dobyti ’здабыць, набыць, зарабіць; завалодаць, авалодаць; дастаць, выцягнуць’, славац. dobyť ’захапіць, авалодаць; дабыць, дабіцца’, в.-луж. dobyć ’астацца; здабыць, зарабіць; авалодаць, захапіць, перамагчы’, н.-луж. dobyś ’астацца, выцерпець да канца’, польск. dobyć ’астацца, прабыць; выцягнуць, дастаць; захапіць, авалодаць’, балг. доби́я ’здабыць; раджаць’, серб.-харв. до̀бити ’здабыць, атрымаць’, славен. dobíti ’атрымаць і да т. п.’ Прасл. *dobyti (прэфікс *do + дзеяслоў *byti). Агляд форм гл. у Трубачова, Эт. сл., 5, 47–48. Не вельмі ясным застаецца пытанне аб першапачатковым значэнні слова. Некаторыя даследчыкі мяркуюць, што зыходзіць трэба з ’раджаць’ (агляд гл. Махэк₂, 122). Паводле Трубачова (там жа, 48), лепш думаць, што гэта апошняе з’яўляецца мясцовым сінонімам. Махэк услед за Матлам (гл. Махэк₂, 122) лічыць, што развіццё семантыкі ішло так, як у лац. слова pecu ’жывёла’ > ’маёмасць, грошы’. Зыходным, паводле Махэка, для *dobyti з’яўляецца ’нарадзіць’. Гэта значэнне было агульным, але сёння захавалася ў балг. мове.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дабы́ць, дабыва́ць

1. (прабыць да пэўнага тэрміну) bis zu éinem gewíssen Termín bleíben*;

2. разм (дастаць, раздабыць) erwérben* vt; sich verscháffen; áuftreiben* vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

дабыва́ць ​1, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да дабыць ​1.

дабыва́ць ​2, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да дабыць ​2.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дабыва́ць несов. быть до конца́; зака́нчивать; см. дабы́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прыдабы́ць, ‑буду, ‑будзеш, ‑будзе; зак., каго-што.

Разм. Дабыць, прыдбаць што‑н. (звычайна з цяжкасцю); раздабыць. — Пасядзеў бы без хлеба, а каня ніштаватага прыдабыў бы! Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вы́латаць ’дабыць, знайсці, выпрасіць’ (КЭС, лаг.). Гл. лата, латацца.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)