гне́йс

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. гне́йс
Р. гне́йсу
Д. гне́йсу
В. гне́йс
Т. гне́йсам
М. гне́йсе

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

гнейс, -у, мн. -ы, -аў, м.

Метамарфічная горная парода, якая складаецца з кварцу, палявога шпату і некаторых каляровых металаў.

|| прым. гне́йсавы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гнейс (род. гне́йсу) м., мин. гнейс

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гнейс геол. гнейс, род. гне́йсу м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гнейс, ‑у, м.

Горная парода, якая складаецца з кварцу, палявога шпату і аднаго ці некалькіх каляровых металаў.

[Ням. Gneiss.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ГНЕЙС

(ням. Gneis),

горная парода з сланцаватай тэкстурай, утвораная пры метамарфізме магматычных (ортагнейсы) або асадкавых (парагнейсы) парод, паводле саставу блізкая да гранітаў. Складаецца з палявых шпатаў, кварцу і цемнаколерных мінералаў (біятыт, рагавая падманка, піраксен). Прымесі — гранаты, кардыерыт, стаўраліт, дыстэн і інш. Колер шэры да цёмнага, светла-ружовы. Шчыльн. 2500—2900 кг/м³. Пашыраныя пароды найб. стараж. участкаў зямной кары. На Беларусі разам з інш. пародамі складаюць дакембрыйскі крышт. фундамент. Прыдатныя на выраб друзу, тратуарных пліт, як абліцовачны камень.

т. 5, с. 314

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

гнейс

(ням. Gneis)

горная парода, якая складаецца з палявога шпату, кварцу, каляровых мінералаў і інш.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ГРАНІ́ТА-ГНЕЙС,

поўнакрышталічная сланцаватая ці палоскавая горная парода паводле саставу аналагічная граніту. Структура прамежкавая паміж гнейсам і гранітам. Складзены пераважна з мінералаў плагіяклазу, мікракліну, кварцу і слюды (пераважна біятыту). Тэкстура вызначаецца субпаралельным размяшчэннем таблітчастых і прызматычных крышталёў (палявога шпату, слюды, рагавой падманкі і інш.) і падоўжных уключэнняў, а таксама скопішчам мінералаў у палосы ці праслойкі, якія чаргуюцца. Граніта-гнейс ўтвараюцца ў зонах высокага метамарфізму і цесна асацыіруюць з гнейсамі рознага саставу. На Беларусі пашыраны ў дакембрыйскіх утварэннях Беларускай антэклізы. Выкарыстоўваюцца як буд. і абліцовачны матэрыял.

У.Я.Бардон.

т. 5, с. 407

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

gnejs, ~u

м. мін. гнейс

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Gneis

m -es, -e мін. гнейс

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)