ва́рта², безас., у знач. вык.

1. з інф. Неабходна, трэба, мае сэнс.

Гэты фільм в. паглядзець.

Над гэтым в. добра падумаць.

2. каму. Па заслугах, так і трэба.

Яму в., не трэба было так рабіць.

3. з інф. У саставе складаных сказаў абазначае ўмову хуткага з’яўлення наступных падзей.

В. задумацца, як нахлынуць успаміны.

◊

Гэ́та нікуды не варта; куды гэта варта — вельмі дрэнна, непрыстойна.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ва́рта¹, -ы, ДМ -рце, ж.

1. Група людзей, прызначаная ахоўваць каго-, што-н.

Паставіць варту.

2. Вартаванне, абавязкі па ахове чаго-н.

Заступіць на варту.

3. Пункт вартавання, пост.

Паставіць на варту.

◊

Быць на варце — ахоўваць, абараняць што-н.

На варце чаго (быць або стаяць; высок.) — ахоўваючы і абараняючы што-н.

На варту чаго (высок.) — на абарону.

Узяць пад варту — арыштаваць.

|| прым. вартавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).

Вартавыя пункты.

Пад аховай вартавых (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ва́рта I сущ., ж.

1. карау́л м., охра́на, стра́жа;

расста́віць ~ту — расста́вить карау́л (охра́ну, стра́жу);

ганаро́вая в. — почётный карау́л;

2. (обязанности) карау́л м.;

не́сці ~ту — нести́ карау́л;

3. (место охраны) пост м.;

стая́ць на ва́рце — стоя́ть на посту́;

○ узя́ць пад ~ту — взять под стра́жу;

◊ стая́ць на ва́рце — стоя́ть на стра́же

ва́рта II безл. в знач. сказ.

1. сто́ит; нели́шне; сле́дует;

гэ́ту кні́гу в. прачыта́ць — э́ту кни́гу сто́ит прочита́ть;

вам в. адпачы́ць — вам сто́ит (нели́шне) отдохну́ть;

в. паду́маць — сто́ит (сле́дует) поду́мать;

2. (как только, едва) сто́ит;

в. сказа́ць адно́ сло́ва, як ён перабіва́е — сто́ит сказа́ть одно́ сло́во, как он перебива́ет;

◊ гэ́та ніку́ды не в. — э́то никуда́ не годи́тся;

сме́ху в. — смешно́;

ці в. было́ займа́цца — сто́ило ли свя́зываться;

аўчы́нка вы́рабу не в. — погов. овчи́нка вы́делки не сто́ит; игра́ не сто́ит свеч

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

ва́рта ​1, ‑ы, ДМ ‑рце, ж.

1. Група людзей, прызначаная ахоўваць каго‑, што‑н. На ўсіх дарогах, якія вялі ў атрад, была пастаўлена ўзмоцненая варта. Сіняўскі.

2. Вартаванне, абавязкі па ахове чаго‑н. Заступіць на варту. □ Набраў Іван цэлы жмут лучынак і пайшоў на варту. Якімовіч.

3. Месца, пункт вартавання; пост. Паставіць на варту.

•••

Ганаровая варта — воінскае падраздзяленне ці група асоб, выстраеныя для аддання пашаны (у гонар) каму‑н.

Быць (стаяць) на варце гл. быць.

Пасадзіць пад варту гл. пасадзіць.

Узяць пад варту гл. узяць.

ва́рта ​2, безас. у знач. вык.

1. з інф. Неабходна, трэба; мае сэнс; карысна. [Няслаўскі:] — Вам, малады чалавек, варта было адпачыць. Мурашка. Не варта абуджаць у сэрцы тое, што перагарэла, адышло і пакінула толькі пачуццё жалю аб незваротныя.. Дуброўскі.

2. каму. Па заслугах, так і трэба. Варта.. [Свеце], няхай не скача, што каза. Пташнікаў.

3. з інф. У саставе складаных сказаў абазначае ўмову хуткага з’яўлення наступных падзей. Варта, затаіўшыся, пастаяць адну хвілінку, каб адчуць, якім поўным жыццём жыве зімовая пушча. Краўчанка. Гэтаму.. вобразу маё ўяўленне надавала розныя формы і змест, варта было толькі затрымацца на іх.. даўжэй. Колас.

•••

Гэта нікуды не варта; куды гэта варта — вельмі кепска; непрыстойна.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ва́рта ж Wárta f - , Wárthe f -

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

варта

Том: 3, старонка: 8.

03-008_0021_%D0%92%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

Ва́рта ’варта, ахова’ (КЭС, лаг.; БРС, Яруш., Гарэц., Бесар., Сцяшк., Мядзв., Шпіл., Нас., Шат., Касп., Бяльк.). Ст.-бел. варта ’варта, каравул’ (з XVI ст.; Булыка, Запазыч.). Рус. дыял. (смал.) ва́рта, укр. ва́рта. Запазычанне з польск. warta (Булыка, Запазыч., 57), а гэта з ням. Warte ’тс’. Параўн. і чэш. varta ’тс’ (< ням.) (Махэк₂, 678; Кюнэ, Poln., 113).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ва́рта

(польск. warta, ад ням. Warte)

1) ахова, каравул;

2) вартаванне, абавязкі па ахове чаго-н.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ва́рта

(польск. warta, ад ням. Warte)

1) ахова, каравул (напр. паставіць варту);

2) вартаванне, абавязкі па ахове чаго-н. (напр. заступіць на варту).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

варта, ахова / пры суправаджэнні: канвой / для назірання: дазор, патруль, пост, пікет

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)