вайна́, -ы́, мн. во́йны і (з ліч. 2, 3, 4) вайны́, во́йнаў, ж.
1. Узброеная барацьба паміж дзяржавамі, народамі і пад.
Першая сусветная в.
Вялікая Айчынная в.
Халодная в.
Знаходзіцца ў стане вайны з кім-н. Пайсці на вайну.
В. нерваў (перан.).
2. перан. Пра стан варожасці, барацьбу з кім-, чым-н.
Эканамічная в.
Аб’явіць вайну бракаробам.
|| прым. вае́нны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вайна́ ж., прям., перен. война́;
Вялі́кая Айчы́нная в. — Вели́кая Оте́чественная война́;
сусве́тная в. — мирова́я война́;
○ грамадзя́нская в. — гражда́нская война́;
рэ́йкавая в. — ре́льсовая война́;
◊ артыле́рыя — бог вайны́ — артилле́рия — бог войны́;
развяза́ць вайну́ — развяза́ть войну́;
хало́дная в. — холо́дная война́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
вайна́, ‑ы; мн. войны, ‑аў; ж.
1. Адкрытая ўзброеная барацьба паміж дзяржавамі, народамі, плямёнамі або грамадскімі класамі. Першая сусветная вайна. Вялікая Айчынная вайна. Вызваленчыя войны. □ Руская рэвалюцыя аб’явіла Еўропе аб адкрытай вайне рускага народа з царызмам. Ленін.
2. перан. Стан варожасці; барацьба з кім‑, чым‑н. Эканамічная вайна. Аб’явіць вайну бракаробам.
•••
Акопная вайна — пазіцыйная вайна.
Грамадзянская вайна — узброеная класавая барацьба ўнутры дзяржавы.
Каланіяльныя войны — войны, якія вядуцца імперыялістычнымі дзяржавамі з мэтай заваявання калоній або захавання свайго панавання над імі.
Прэвентыўная вайна — вайна, якая мае мэтай папярэдзіць або прадухіліць напад праціўніка.
Рэйкавая вайна — адзін з відаў партызанскай барацьбы з ворагам у гады Вялікай Айчыннай вайны, які праяўляўся ў татэмістычным разбурэнні чыгуначных пуцей у тыле ворага.
Халодная вайна — варожа-агрэсіўная палітыка імперыялістычных дзяржаў у адносінах: да СССР і іншых сацыялістычных краін ва ўмовах афіцыйнага міру.
Бог вайны гл. бог.
Развязаць вайну гл. развязаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вайна́ ж
1. Krieg m -(e)s, -е;
сусве́тная вайна́ Wéltkrieg m;
захо́пніцкая вайна́ Eróberungskrieg m, Ráubkrieg m;
абаро́нчая вайна́ Vertéidigungskrieg m, Defensívkrieg m;
біялагі́чная вайна́ Krieg mit biológischen Wáffen;
хімі́чная вайна́ Krieg mit chémischen Wáffen; Chemíewaffenkrieg m;
я́дзерная вайна́ Atómkrieg m;
вайна́ за незале́жнасць Únabhängigkeitskrieg m;
развяза́ць вайну́ éinen Krieg entfésseln;
ісці́ на вайну́ in den Krieg zíehen*;
уступі́ць у вайну́ in den Krieg éintreten*;
вы́весці з вайны aus dem Krieg áusschalten;
спыне́нне ста́ну вайны Áufhebung des Kríegszustandes;
2. перан Kampf m -(e)s, Kämpfe; Krieg m;
вайн з самі́м сабо́ю der Kampf mit sich selbst
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Вайна́ (БРС, КЭС). Рус. война, укр. війна, польск. wojna, в.-луж. wojna, н.-луж. wojna, чэш. vojna, славац. vojna, балг. война́, макед. војна, серб.-харв. во̑јна, славен. vȏjna. Прасл. *vojьna < *voj‑, якое мае і.-е. паралелі: літ. výti ’паляваць; праследаваць’, ст.-інд. vēti ’праследуе, гоніць’, лац. venāri ’паляваць, гнацца’, ст.-в.-ням. weida ’паляванне’, ст.-англ. wæan ’тс’, грэч. ἵεμαι ’патрабую, жадаю’ (Праабражэнскі, 1, 91; Фасмер, 1, 334–335; Шанскі, 1, В, 143; Рудніцкі, 1, 463; БЕР, 1, 173; Махэк₂, 696).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
война́ прям., перен. вайна́, -ны́ ж.;
Вели́кая Оте́чественная война́ Вялі́кая Айчы́нная вайна́;
Пе́рвая мирова́я война́ Пе́ршая сусве́тная вайна́;
Втора́я мирова́я война́ Друга́я сусве́тная вайна́;
справедли́вая освободи́тельная война́ справядлі́вая вызвале́нчая вайна́;
несправедли́вая захва́тническая война́ несправядлі́вая захо́пніцкая вайна́;
объяви́ть войну́ аб’яві́ць (абвясці́ць) вайну́;
быть в состоя́нии войны́ быць у ста́не вайны́;
развяза́ть войну́ развяза́ць вайну́;
холо́дная война́ хало́дная вайна́;
гражда́нская война́ грамадзя́нская вайна́;
экономи́ческая война́ эканамі́чная вайна́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
кровапралі́тны, -ая, -ае.
Які суправаджаецца кровапраліццем.
Кровапралітная вайна.
|| наз. кровапралі́тнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
разбура́льны, -ая, -ае.
Які прыносіць разбурэнне.
Разбуральная вайна.
|| наз. разбура́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
грабе́жніцкі, -ая, -ае.
1. гл. грабежнік.
2. Які прыводзіць да разарэння.
Грабежніцкая вайна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
пасіраці́ць, -рачу́, -ро́ціш, -ро́ціць; зак., каго.
Зрабіць сіротамі ўсіх, многіх.
Вайна пасіраціла дзяцей.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)