буры́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. буру́ бу́рым
2-я ас. бу́рыш бу́рыце
3-я ас. бу́рыць бу́раць
Прошлы час
м. буры́ў буры́лі
ж. буры́ла
н. буры́ла
Загадны лад
2-я ас. буры́ буры́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час бу́рачы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

буры́ць, буру́, бу́рыш, бу́рыць; незак., што.

1. Разбураць, рушыць.

Б. стары хлеў.

2. Свідраваць, прабіваць грунт спецыяльным інструментам.

|| зак. прабуры́ць, -буру́, -бу́рыш, -бу́рыць; -бу́раны.

|| наз. бурэ́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

буры́ць I несов., разг. разруша́ть; обва́ливать

буры́ць II несов., тех. бури́ть;

б. свідраві́ну — бури́ть сква́жину

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

буры́ць, буру, бурыш, бурыць; незак., што.

Разм.

1. Разбураць, рушыць; абвальваць. Землетрасенні бураць гарады, Плантацый не шкадуюць ураганы... Лось.

2. Свідраваць, прабіваць грунт спецыяльным інструментам.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

буры́ць​II: тэх (свідравіну) bóhren vt

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

буры́ць​I (разбураць)

1. zerstören vt;

буры́ць дашчэ́нту dem Érdboden gléichmachen; áusrotten vt (вынішчыць); zuníchte machen, verníchten vt (знішчаць);

буры́ць пла́ны Pläne zuníchte machen [veréiteln];

2. (здароўе) ruiníeren vt, untergráben* vt, zugrúnde [zu Grúnde] ríchten

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Буры́ць 1 ’руйнаваць’ (БРС, Шат., Нас., Бяльк., Касп.), ’распускаць вязанае’ (Жд.), бу́рыць ’разрываць, руйнаваць’ (КЭС, лаг.). Рус. бури́ть ’руйнаваць, кідаць і г. д.’, укр. бу́рити ’руйнаваць; моцна ліць, ліцца і г. д.’ У розных, але падобных значэннях і ў іншых славян: польск. burzyć, чэш. bouřiti, серб.-харв. бу́рити се і г. д. Звязана з слав. *burʼa (гл. бу́ра), Слаўскі, 1, 51; Мейе, RS, 2, 65; Махэк₂, 62 (лічыць *burʼa аддзеяслоўным утварэннем); Фасмер, 1, 244–245. Іначай (але паводле Фасмера, там жа, непераканаўча) Праабражэнскі, 1, 658 (рус. і ўсх.-слав. buriti < oboriti кантамінацыяй з бу́ря). Сюды ж адносіцца і бел. буры́цца ’абвальвацца’ (Нас., Касп., Жд.), бу́рнуць ’шпурнуць’ (Арх. Бяльк., слонім.), бурну́ць ’тс’ (Янк. III), бура́ць ’шпурляць, кідаць’ (Янк. III). Параўн. рус. бурну́ть ’шпурнуць, кінуць’, буря́ть ’кідаць, шпурляць, руйнаваць’.

Буры́ць 2 ’мачыцца’ (Гарэц.), бу́рыць (Нас.), бурэ́ніць ’тс’ (Бяльк.), буры́ць ’моцна ліць ваду’ (Шат.). Рус. дыял. бури́ть, бу́риться ’тс’, бу́рила ’дзіця, якое ноччу мочыцца’. Развіццё значэння зразумелае з рус. дыял. лексікі: бу́ри́ть ’біць крыніцай, бурліць’; ’наліваць багата, праз край’ (→ ’мачыцца’). Усё да бу́ра, бу́ры́ць (гл.). Параўн. і ўкр. бу́рити ’моцна ліць, ліцца’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

прабуры́ць гл. бурыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

пробу́ривать несов., техн. буры́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прабуры́ць, ‑буру, ‑бурыш, ‑бурыць; зак., што.

1. Прасвідраваць буравымі інструментамі.

2. і без дап. Бурыць некаторы час.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)