Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
бу́ксаж.-д.бу́кса, -сы ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бу́ксаж., ж.-д.бу́кса
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бу́кса, ‑ы, ж.
Металічная каробка з падшыпнікам, які перадае ціск вагона, паравоза і пад. на вось кола.
[Ням. Büchse.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бу́ксажтэх Büchse f -, -n
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
букса
Том: 2, старонка: 245.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
бу́кса
(ням. Büchse)
металічная каробка з падшыпнікам, які перадае ціск вагона, паравоза на вось кола.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Бу́кса1 ’бязрогая карова’ (Сцяшк. МГ). Няяснае слова. Ёсць дзве магчымасці тлумачэння: 1) метафара да бу́кса ’букса’ (гл.); першапачаткова ’карова з кароткімі, нібы абрубленымі (як «букса») рагамі’; 2) утварэнне (суфікс ‑s‑) ад дзеяслова *bukati (sę) ’букацца, біцца лбамі’ (гл. бу́кацца); першапачаткова ’карова, якая букаецца, б’ецца лбом, а не рагамі’. Польск.дыял.buksa ’тс’ (паводле Варш. сл., 1, 231, няяснага паходжання). У літ. мове ёсць buksà ’бязрогая карова; чалавек без пальцаў’. У бел. мове запазычанне з літ.? Але ў Фрэнкеля гэтага слова няма наогул.
Бу́кса2 ’бручка’ (Бяльк., Кіс., Інстр. II, ДАБМ, 858–859, № 276). Слова, як і буксінка ’тс’ (гл.), усх.-бел. Бясспрэчна, мясцовае новаўтварэнне. Паколькі гэтай назва ізаляваная, то застаецца толькі адна магчымасць этымалагізавання: бу́кса ’бручка’ ўзнікла скарачэннем з буксінка ’тс’. Гл. Краўчук, БЛ, 1973, 3, 56.
Бу́кса3 ’букса’ (БРС), ’жалезная ўстаўка ў коле’ (Арх. Бяльк., слонім., Маш., Маслен., Бяльк.). Рус.бу́кса, укр.бу́кса (як тэхнічны тэрмін), польск.buksa, buks. З ням.Büchse ’тс’ (да ням. слова гл. Клюге, 107). Варш. сл., 1, 231; Шанскі, 1, Б, 220–221. Параўн. ст.-бел.букса (XVII ст.; Булыка, Запазыч., лічыць яго паланізмам).
