БУЗУ́К Пётр Апанасавіч

(14.7.1891, в. Цярноўка, Малдова — 7.10.1943),

бел. мовазнавец. Д-р філал. н. (1924), праф. (1925). Скончыў Адэскі ун-т (1916). У 1926—30 заг. дыялекталагічнай камісіі Інбелкульта (з 1929 АН Беларусі), у 1931—33 дырэктар Ін-та мовазнаўства АН Беларусі і заг. кафедры ў Бел. вышэйшым пед. ін-це. У 1934 арыштаваны, высланы ў Волагду. Даследаваў праблемы праслав. мовы і ўтварэння асобных моўных груп эпохі праслав. адзінства («Погляды акадэміка Шахматава на дагістарычныя лёсы славянства», 1918—21; «Становішча беларускай мовы сярод іншых славянскіх моў», 1927, і інш.), пытанні агульнага і параўнальна-гіст. мовазнаўства («Асноўныя пытанні мовазнаўства», 1926). Вывучаў мову помнікаў стараж.-сербскага пісьменства, узаемасувязі паміж укр. і бел. мовамі («Узаемаадносіны паміж украінскай і беларускай мовамі», 1926), дыялекты бел. мовы, станаўленне яе літ. нормаў. Аўтар першага дыялекталагічнага атласа бел. мовы «Спроба лінгвістычнай геаграфіі Беларусі» (1928).

Літ.:

Рамановіч Я., Юрэвіч А. П.А.Бузук. Мн., 1969.

І.К.Германовіч.

т. 3, с. 319

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Бузук У. 2/46

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Бузук П. А. 2/227, 455—456; 3/442; 4/340; 5/110, 523; 6/373; 7/284; 9/578; 10/452; 12/443, 444

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Росіч П., гл. Бузук П. А.

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Спрэ́жда ‘спярша’ (Рам. 6), ‘раней’ (Бузук, Спроба, 58). Бузук (там жа) сумняваецца ў паходжанні слова, якое прыпамінае рус.-ц.-слав. прѣжде < ст.-слав. прѣжде ‘раней’. Магчыма, кантамінацыя апошняга з пярэж ‘тс’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Наўтэ́нт, нафтЗнт ’наскрозь’ (Бузук, Паўдн.-бел., 164). Няясны.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вурца́ць ’бурчаць’ (віц., Рам., 8). Да вурча́ць ’тс’ з цоканнем (пра распаўсюджанне гэтай з’явы на тэрыторыі Беларусі і суседніх тэрыторыях гл. Бузук, Спроба, 41, карта № 8).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вузіра́ць ’выглядаць’ (КСТ). Гл. вызіра́ць, адносна фанетыкі гл. Карскі, 1, 237 і наст.; Бузук, Спроба, 23 і наст.; Асоўскі, LSL., 3А, 1934, 49 і наст.; ДАБМ, карта 22.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ву́скарка ’скварка’ (Мат. Гом.), ву́скорка ’тс’ (КСТ), ву́скварок ’тс’ (КСТ). Гл. вы́скаркі, вы́скваркі, в у корані страчана ў формах з оканнем у выніку зліцця спецыфічнага для поўдня Беларусі в (часта ўспрымаецца як ў, Бузук, Спроба, 56) і моцна лабіялізаванага о.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ле́пей, ле́пяй, ле́пі, ле́пій ’лепш’ (Бяльк., Мядзв., ТСБМ, Касп., Сцяшк., КЭС, лаг.; маладз., Янк. Мат.), асіп., уздз. ’больш’ (Жд. 2; Бузук). Польск. lepiej, lepie, lepi, н.-луж. lěpjej, lěpʼ, в.-луж. lěpje, чэш. lépe, líp. Вышэйшая ступень ад добра. Прасл. lěpje, lěpěje, якое першапачаткова азначала ’прыгажэй’, утворана ад lěpъ. Гл. лепшы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)