Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
здзець, здзену, здзенеш, здзене; зак., што.
Разм. Зняць што‑н. надзетае, абутае. Здзець паліто. Здзець боты. □ Рыгор моўчкі здзеў гарнітур і далікатна павесіў яго на сцяне.Гартны.// Зняць што‑н. уздзетае, начэпленае. Бліжай сталі залатыя аганькі — Вось і бераг! Здзеньце вёслы, маракі!Гурло.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зры́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.
Разм.
1. Скінуць, зваліць уніз. Як з гнязда, што вецер зрынуў, Разляцеліся ўсе. Ды на фронт. Хто далей, бліжай, Біць нягоднікаў-паноў.Броўка.
2.перан. Сілай пазбавіць улады; скінуць. І чуйна ты [краіна] на варце міру Стаіш, як грозны вартавы, У бездань зрынуўшы куміра.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штоно́ч, прысл.
Кожную ноч, кожнай ноччу. Мы змаглі добра замаскіраваць аэрадром, з якога штоноч падымаліся самалёты.Жычка.Барвовы, з-пад шалома хмар, ля самых нашых вокан штоноч на поўдні, помню, Марс гарэў тыгрыным вокам.Вялюгін.// З кожнай ноччу, ноч ад ночы. Пражэктары, Як біўні агнявыя, Штоноч зіялі бліжай і святлей.Аўрамчык.Толькі галасы, нібы не тыя, — Пацішэлі і штоноч цішэюць. Ці для іх, вяскоўцаў, стаў чужы я?Чэрня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бли́жесравнит. ст.
1.нареч. бліжэ́й, блі́жай;
подойти́ бли́же падысці́ бліжэ́й;
2.прил. бліжэ́йшы;
их отноше́ния ста́ли бли́же іх адно́сіны ста́лі бліжэ́йшымі (бліжэ́йшыя);
◊
бли́же к де́лу бліжэ́й да спра́вы.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
калма́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Пакрыты густымі скудлачанымі валасамі, поўсцю; касматы, кудлаты. Калматыя бровы. □ Дзверы адчыніліся, і з іх высунулася калматая галава шафёра.Ваданосаў.[Джон] прывітальна павіляў гаспадару калматым хвастом.Паслядовіч.// Зроблены са шкуры з доўгай, густой поўсцю. З-пад калматай шапкі звісалі бровы над невялічкімі шэрымі вачамі.Пестрак.//Разм. З доўгім ворсам (пра тканіны, вырабы з гэтых тканін). Віктар Паўлавіч у піжаме, з прыгожым калматым ручніком, з блакітнай мыльніцай прайшоў на кухню.Шамякін.
2. Аброслы валаскамі, пушынкамі; нягладкі. Ля ракі маладая крапіва, на лозах калматыя каткі.Пташнікаў.Калі муць сплыла, Паўлік убачыў павука з калматымі ножкамі.Даніленка.
3.Разм. З густым, няроўным веццем, лісцем (пра расліны, дрэвы). А лес шумеў... Цёмны, калматы, ён падступаў як бы ўсё бліжай, бліжай.Гамолка.
4.перан. З няроўнымі, як бы пашматанымі на кавалкі краямі (пра хмары, клубы пары, туману і пад.). У начной цемры .. [хмара] нагадвала дым, бо спераду вілася злавеснымі калматымі клубкамі.Чарнышэвіч.Надвор’е нядобрае, сырасць і стынь. Калматыя хмары нібыта з аўчыны.Зарыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
near3[nɪə]adv.
1. блі́зка, недалёка, паблі́зу (пра час і адлегласць);
come/draw near прыбліжа́цца, набліжа́цца;
nearer and nearer усё блі́жай і блі́жай;
Don’t come nearer or I’ll shoot. Не набліжайся, бо выстралю.
2. ама́ль;
near a century ago ама́ль стаго́ддзе/сто гадо́ў таму́
♦
so near and yet so far ≅ блі́зка ло́каць, ды не ўку́сіш;
far and near усю́ды, скрозь;
We searched far and near for the missing dog. Мы скрозь і ўсюды шукалі прапаўшага сабаку;
I near died with fright. Я ледзь не памёр са страху;
not anywhere near/nowhere near далёка не, зусі́м не; ні ў я́кім ра́зе;
There wasn’t anywhere near enough food for all of us. Ежы на ўсіх нас зусім не хапала.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)