Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)
база́р, -у, мн. -ы, -аў, м.
Месца для гандлю, а таксама гандаль прадуктамі і іншымі таварамі шырокага ўжытку на такім месцы.
Кніжны б.
Апусцеў б.
Адкрыць б. (перан.: распачаць крык, шум; разм.).
◊
Птушыны базар — месца на марскім узбярэжжы, дзе гняздзяцца птушкі.
|| прым.база́рны, -ая, -ае.
Б. дзень.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
база́р, -ру м., в разн. знач.база́р;
калга́сны б. — колхо́зный база́р;
кні́жны б. — кни́жный база́р;
схадзі́ць на б. — сходи́ть на база́р;
чаго б. зрабі́лі? — чего́база́р устро́или?;
○ птушы́ны б. — пти́чий база́р
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
база́р
1. ры́нак, -нку м., база́р, -ру м.; (ярмарка) кірма́ш, -шу́м.;
2.перен., разг. кірма́ш, -шу́м.;
◊
пти́чий база́р(место слёта птиц) птушы́ны база́р;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
база́р, ‑у, м.
1. Гандаль (пераважна прыватны) прадуктамі і іншымі таварамі шырокага ўжытку ў пэўныя дні на спецыяльна адведзеных плошчах. Базар пачаўся рана.// Вялікі перадсвяточны або сезонны гандаль спецыяльнымі таварамі, звычайна на адкрытым месцы. Кніжны базар. Навагодні базар.// Людзі, што знаходзяцца на базары. Базар ужо раз’язджаўся. Збегся ўвесь базар.
2. Спецыяльна адведзенае месца з адпаведнымі прыстасаваннямі і будынкамі для гандлю. Маўчаць спусцела голыя базары.Сіпакоў.
3.перан.Разм. Бязладная гаворка, крык, тлум. — Дык рабіць жа што будзем? Чаго ж гэта мы базар адкрылі тут?Галавач.
•••
Птушыны базар — месцы на берагах мора, дзе гняздзяцца вялікія масы птушак.
[Перс. bāsar.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
французскі сацыяліст-утапіст. Пасля рэстаўрацыі Бурбонаў у Францыі адзін з кіраўнікоў тайнай арг-цыі карбанарыяў. За ўдзел у паўстанні ў Кальмары і Бельфоры (1821) завочна прыгавораны да пакарання смерцю. З 1825 займаўся прапагандай і далейшай распрацоўкай ідэй Сен-Сімона. У 1828—29 выдаў кнігу «Выкладанне вучэння Сен-Сімона». У сен-сіманісцкай рэліг. суполцы займаў, разам з Анфантэнам, становішча першасвяшчэнніка.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
база́рм
1. Markt m -(e)s, Märkte; Márktplatz m -(e)s, -plätze; Basár m -(e)s, -e;
перадсвято́чны [сезо́нны] база́р Sónderverkauf m -(e)s;
кні́жны база́р Bücherbasar m;
птушы́ны база́р Brútkolonie f -, -ni¦en (vonVögeln);
база́р адбыва́ецца па панядзе́лках der Markt wird móntags ábgehalten;
2.перанразм (шум, гамана) Rúmmel m -s; Spektákel m -s; Gejóhle n -s
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
База́р1 ’рынак, базар’ (БРС, Бяльк.). Рус.база́р, укр.база́р. Запазычанне з цюрк. моў (з цюрк.дыял.bazar, параўн. тур. і г. д. pazar < перс.bāzār). Гл. Праабражэнскі, 1, 12; Локач, 23; Фасмер, 1, 106. Параўн. таксама Шанскі, 1, Б, 10, дзе ўказваецца на тат. мову як на крыніцу запазычання.
База́р2 ’плошча, пляц’ (Яшкін, Лысенка, ССП). Таго ж паходжання, што і база́р1 (гл.). Семантычны зрух такі ж, як і ў рус.дыял.база́р ’вуліца’. У правінцыі базары раней заўсёды былі і цэнтрам «грамадскага» жыцця.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
база́р
(цюрк. bazar, ад перс. bāzār)
1) спецыяльна адведзенае месца для гандлю прадуктамі харчавання і таварамі шырокага ўжытку, а таксама сам гэты гандаль;
2) вялікі перадсвяточны або сезонны гандаль спецыяльнымі таварамі, звычайна на адкрытым месцы (напр. кніжны б., навагодні б.);
3) перан. бязладная гаворка, крык, шум;
птушыны б. — месца на беразе мора, дзе гняздзяцца вялікія масы птушак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
база́р
1. Адкрытае месца, дзе адбываецца гандаль; гандлёвая плошча (паўсям.).
2. Гандлёвы дзень (Грыг. 1850).
3. Месца ў горадзе, мястэчку, дзе гандлявалі ўсім, апрача жывёлы (Ветк.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)