бага́ч

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. бага́ч багачы́
Р. багача́ багачо́ў
Д. багачу́ багача́м
В. багача́ багачо́ў
Т. багача́м багача́мі
М. багачу́ багача́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

бага́ч, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Чалавек, які валодае вялікім багаццем.

2. (з вялікай літары). Народнае свята ўраджаю, якое адзначаюць восенню.

Б. з агарода прагнаў, ды ў гумно загнаў (прыказка).

|| ж. бага́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Бага́ч II, -ча́ м., рел. Рождество́ Пресвято́й Богоро́дицы

бага́ч I, -ча́ м. бога́ч, богате́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бага́ч, ‑а, м.

1. Той, хто валодае вялікім багаццем. Вось гуляе багач, Аж палац той дрыжыць. Купала. Багачы і панства, Нашы «дабрадзеі»! Мы на суд вас клічам, Каты вы, зладзеі! Колас. Падрослых хлопчыкаў .. [ўдовы] аддавалі ў пастушкі. Дачок — багачам у служанкі. Бядуля. / у іран. ці жарт. ужыв. Пра небагатага чалавека.

2. Уст. Свята ўвосень, 8 верасня. — Пойдзем, сынок, на багача ў Мікалаеўку, — сказала маці, праслухаўшы бацькава пісьмо. Якімовіч. Прыйшоў багач — кідай рагач, бяры сявеньку ды сёй памаленьку. Прыказка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

БАГА́Ч,

1) старадаўняе земляробчае свята беларусаў, што спраўлялася пасля заканчэння жніва. З пашырэннем хрысціянства багач быў прымеркаваны да свята нараджэння Божай Маці (8 верасня с. ст.), якая лічылася заступніцай ураджаю.

2) Сімвал свята багач — сявенька з жытам ці пшаніцай і васковай свечкай (збожжа вымалочвалі з 1-га зажыначнага снапа і зносілі па жменьцы з кожнага двара). З багачом абходзілі ўсе двары ў вёсцы, а потым ставілі ў хаце пэўнага гаспадара і пакідалі да наступнага жніва. Паводле нар. павер’яў, багач забяспечваў дому багацце і шчасце.

М.Ф.Піпіпенка.

т. 2, с. 201

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

бага́ч м гл багацей

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Бага́ч, бога́ч ’агонь’ (палес., Маш.), ’агонь, вогнішча, касцёр (палес., вусн. паведамл. Краўчука: разложы́ багачу́ погріцца), агонь, што дабываеце крэсівам’ (палес., вусн. паведамл. Краўчука). Слова амаль што знікла. Укр. бага́ч, бога́ч ’агонь, вогнішча, касцёр’. Бясспрэчна, звязана з укр. бага́ття ’агонь’ (гл. Маш., 159). Народная этымалогія тлумачыць назву багач тым, што агонь можа зрабіць багата шкоды, унясе багата маёмасці (гл. Маш., там жа; таксама ўласныя запісы. — Р. К.). Патабня (ЖСт, 1891, 111, 117) лічыць, што ў аснове назвы ляжыць міфалагічнае ўяўленне агню багацеем, і параўноўвае з гэтым уяўленне ў Рыгведзе Агні-домаўладыкі валадаром багаццяў. Сюды ж бага́ч, бага́тнік ’свята 8.IX’ (Шат., Інстр. II).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ба́й

багач; гаварун, пустамеля’

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. ба́й ба́і
Р. ба́я ба́яў
Д. ба́ю ба́ям
В. ба́я ба́яў
Т. ба́ем ба́ямі
М. ба́ю ба́ях

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

бага́тнік, ‑а, м.

Уст. Тое, што і багач (у 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

бага́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.

Жан. да багач.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)