ачэ́саны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ачэ́саны |
ачэ́саная |
ачэ́санае |
ачэ́саныя |
| Р. |
ачэ́санага |
ачэ́санай
ачэ́санае |
ачэ́санага |
ачэ́саных |
| Д. |
ачэ́санаму |
ачэ́санай |
ачэ́санаму |
ачэ́саным |
| В. |
ачэ́саны (неадуш.)
ачэ́санага (адуш.) |
ачэ́саную |
ачэ́санае |
ачэ́саныя (неадуш.)
ачэ́саных (адуш.) |
| Т. |
ачэ́саным |
ачэ́санай
ачэ́санаю |
ачэ́саным |
ачэ́санымі |
| М. |
ачэ́саным |
ачэ́санай |
ачэ́саным |
ачэ́саных |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ачэ́саны
дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, закончанае трыванне
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ачэ́саны |
ачэ́саная |
ачэ́санае |
ачэ́саныя |
| Р. |
ачэ́санага |
ачэ́санай
ачэ́санае |
ачэ́санага |
ачэ́саных |
| Д. |
ачэ́санаму |
ачэ́санай |
ачэ́санаму |
ачэ́саным |
| В. |
ачэ́саны (неадуш.)
ачэ́санага (адуш.) |
ачэ́саную |
ачэ́санае |
ачэ́саныя (неадуш.)
ачэ́саных (адуш.) |
| Т. |
ачэ́саным |
ачэ́санай
ачэ́санаю |
ачэ́саным |
ачэ́санымі |
| М. |
ачэ́саным |
ачэ́санай |
ачэ́саным |
ачэ́саных |
Кароткая форма: ачэ́сана.
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ачэ́саны I, см. ачаса́ны I
ачэ́саны II, см. ачаса́ны II
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ачаса́ны і ачэ́саны, ‑ая, ‑ае.
Дзеепрым. зал. пр. ад ачасаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ачаса́ць¹, ачашу́, ачэ́шаш, ачэ́ша; ачашы́; ачаса́ны і ачэ́саны; зак., што.
Ачысціць часаннем.
А. лён.
|| незак. ачэ́сваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ачаса́ць², ачашу́, ачэ́шаш, ачэ́ша; ачашы́; ачаса́ны і ачэ́саны; зак., што.
Чэшучы сякерай, падраўняць.
А. бервяно.
|| незак. ачэ́сваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Ляні́ца ’лён, ачэсаны на жалезнай шчотцы’ (пін., Шатал.), палес. ляны́ца, лени́ця, льняні́ца, льляны́ца ’высокагатункавае валакно’, ’кужаль’. Палескі рэгіяналізм (з суфіксам ‑іца, аб якім гл. Сцяцко, Афікс. наз., 110). Да лён (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кудзе́ля ’валакно льну, канапель, апрацаванае для прыгатавання пражы’ (ТСБМ, Нас., Касп., Шат., ТС, Сл. паўн.-зах., Нік. Очерки, Серб., Шпіл., Бяльк., Мат., Янк. 1, Чуд.). Укр. куделя, рус. кудель ’тс’, балг. къделя, серб.-харв. ку́деља, славен. kodȇlja ’тс’, польск. kądziel, чэш. koudel, в.-луж. kudźel, н.-луж. kuzel ’тс’. Параўн. кужаль (гл.), кужэль (гл.). Частка форм, якія ўзыходзяць да kǫžel, мае значэнне ’кудзеля’ (бел. кужаль ’ачэсаны і ачышчаны лён’, укр. кужіль ’ачэсаны лён, прыгатаваны для прадзення’, параўн. рус. кудель у тых жа значэннях). Такім чынам, kǫdelь і kǫželь могуць мець тоесную семантыку. Спробы даць прасл. kǫdelь этымалагічнае тлумачэнне былі няўдалымі. Такім з’яўляецца супастаўленне kǫdelь з літ. kedénti ’скубеш воўну’, якое генетычна суадносіцца з kedė́ti ’трэскацца, лопацца’, kėdóti рваць у розныя бакі’, kẽdaras ’лахманы’, а далей са ст.-грэч. σκεαννύναι ’расшчапляю’, літ. skedervà ’асколак’ (параўн. Фрэнкель, 233). Таксама няўдалай з’яўляецца спроба звязаць kǫdelь з kǫdьrь (гл. кудзер) з выдзяленнем у іх агульнага прэфікса kǫ (kǫdelьc і.-е. *del‑/*dol‑ ’расколваць’ з рэканструкцыяй першаснага значэння плесці’, якое не збераглося ў жывых дыялектах) (параўн. Трубачоў, Ремесл. терм., 99). Зыходзячы з факта спарадычнага змяшэння kʼ і tʼ у карысць tʼ у праславянскай мове, мяркуем, што kǫdelь < *kǫgelь (якое дало таксама kǫželь) (Мартынаў, Слав. акком., 64–65).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)