ачуме́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; зак. (разм.).

Страціць розум, разважлівасць, адурэць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ачуме́ць

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. ачуме́ю ачуме́ем
2-я ас. ачуме́еш ачуме́еце
3-я ас. ачуме́е ачуме́юць
Прошлы час
м. ачуме́ў ачуме́лі
ж. ачуме́ла
н. ачуме́ла
Дзеепрыслоўе
прош. час ачуме́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ачуме́ць сов., разг. очуме́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ачуме́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.

Разм. Страціць разважлівасць; адурэць. Як праслухаў далей старога, дык ачумеў і не ачухаўся, аж пакуль да нас дабег. Шынклер.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ачуме́ць разм. den Kopf verlíeren*, verblöden vi (s), von Sínnen sein

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Ачуме́ць (БРС, Шат., Бяльк., КСТ), очумане́ць, ачумі́ць, ’ачмуціць’ (Юрч. Фраз. 2), рус. очуметь ’здурнець, згубіць прытомнасць; разгубіцца’. Няясна. Звязваюць з славен. čum, čuma дрымота’, čuméti ’драмаць; сядзець на кукішках’, серб.-харв. čùmijati, čùmijȃm ’звянуць’, чэш. čuměti ’выступаць, выдавацца’ і ’доўга чакаць’, што ўзыходзяць да асновы čum‑, адносна якой выказваецца меркаванне пра яе роднасць з асновай (s)kum‑, гл. Куркіна, Этимология 1971, 62; пра сербскахарвацкае слова гл. Скок, 1, 341 (да čuma ’чума’); чэш. čuměti ’глядзець з цікавасцю, глядзець дурнем; нерухома, чакаючы нечага, сядзець’. Махэк₂ (108) адносіць да гукапераймальных утварэнняў. Параўн. таксама балг. чуме́я, чаме́я вянуць, сохнуць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

очуме́ть сов., разг. ачуме́ць, адурэ́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ашмурэ́ць ’ачумець, здурнець; рабіць недазволенае, дазваляць сабе ўчынкі дурнога’ (Гарэц., Бяльк., Юрч.). Да ачмурэць (гл.), фанетыка адлюстроўвае спарадычны пераход чм у шм, параўн. чмель//шмель, ці ўплыў аргат. шмурак ’дурак’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Перачума́чыванне (пірічумачывыньня) ’атрымліванне’ (Юрч. СНЛ). Параўн. укр. n epe vi ім акуе amu ’займацца чумакаваннем’; магчыма, да чумак (гл.), параўн. выцыганіць ’вымантачыць’ (да цыган, гл.). Семантычна можа быць звязапа з ачумець ’ачмурэць’ (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

здурнець, здурэць, адурэць, адурнець, звар'яцець / пра старых: здзяцінець; ашалець, ачмурэць, ачумець, рэхнуцца (разм.) □ страціць розум, выжыць з розуму, звіхнуцца з розуму, з'ехаць з глузду

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)