Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
аме́жнік, -ку м., бот. оме́жник
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
аме́жнік, ‑у, м.
Травяністая расліна сямейства парасонавых. [Леў Раманавіч:] — [Зязюльчынаму лёну і асацэ] спадарожнічае ніцая лаза і чарот, амежнік і мудронка, багун і чылібуха.Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Амежнік 1/294—295; 8/105; 11/524
- » - вадзяны 1/294 (іл.)
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
АМЕ́ЖНІК
(Oenanthe),
род кветкавых раслін сям. сельдэрэевых. Каля 40 відаў. Пашыраны ва ўмераных абласцях Еўропы, Азіі, гарах трапічнай Афрыкі, у Паўн. Амерыцы. Культывуюцца ў Галандыі. На Беларусі па берагах рэк і азёраў, на балотах расце амежнік вадзяны (О. aquatica); у наваколлях Магілёва і Гродна адзначаны амежнік дудкаваты (О. fistulosa). Ядавітыя (у каранях атрутнае смолападобнае рэчыва энантатаксін).
Адна- або шматгадовыя травяністыя расліны з вельмі галінастым пустацелым сцяблом выш. да 1,2 м. Лісце двойчы-тройчы перыстарассечанае. Кветкі дробныя белыя або ружаватыя ў складаных парасоніках. Плод — падоўжана-яйцападобны віслаплоднік (мае эфірны алей). Выкарыстоўваюцца ў медыцыне.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Аме́жнік ’Oenathe L.’ (БРС, Кіс., БелСЭ). Магчыма, да мяжа (гл.): амежнік расце на балотах, ці да (в)омег.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
оме́жникбот.аме́жнік, -ку м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
hemlock
[ˈhemlɑ:k]
n.
1) аме́жнік -у m. (атру́тная расьлі́на)
2) яд або́ лек (асабл. супако́йвальны) з аме́жніку
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Вёх ’цыкута’ (?) (гарад., Рам., 8), вілен.wech, wiech, wioch ’цыкута’, укр.вех ’тс’; ’паручайнік’, рус.вех, вёх: смал., кур., пенз., цвяр. ’цыкута’, уладз. ’какорыш звычайны’, горк. ’снітка’, уладз. ’стрэлкі’; ’амежнік’; ’зоркаўка’; ’балотная пятрушка’, смал., пск., раст.веха ’цыкута’, чэш.vích, věch ’вехаць’. Наяўнасць пары věxъ ⟷ věxa сведчыць аб архаічнасці лексемы (Ільінскі, AfslPh, 29, 162). На ўсх.-слав. тэрыторыі вех, вёх ужываецца пераважна для называння раслін з сямейства парасонавых. Можна меркаваць аб семантычнай інавацыі на ўсх.-слав. тэрыторыі. Да вяха1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Во́бмег ’расліна, Conium maculatum’, балігалоў плямісты’; ’блёкат’ (БРС), вобмегам (выйсці) ’бокам’ (Жд., 1). Рус.о́мег ’то’, о́мяк ’цыкута’, укр.о́мег, ц.-слав.омѣгъ ’ядавітая расліна, Lupicida’, польск.omieg, ст.-польск.omięg, omiażdżyła się owca ’аўца атруцілася цыкутай’, чэш.oměj, voměj, omih ’Aconitum’, славац.omich, omega, omeda ’тс’, славен.omej ’тс’. Прасл.*oměgъ звязана чаргаваннем з мігаць таму, што гэтыя (ядавітыя) расліны маюць адурманьваючае дзеянне (Мацэнаўэр, LF, 11, 352; Брукнер, 379). Назалізацыя ў польск. другасная насуперак Міклашычу (221). Гіпотэза Мяркулавай (ЭИРЯ, 3, 18–19), якая звязвае слав.oměgъ з лац.vomica ’рвотны’ і мяркуе, што гэта запазычанне з лац.vomitus ’рвота’ бел. і польск. мовамі, малаверагодная з фанетычнага пункту погляду і ў адносінах канкрэтнай гісторыі запазычанага слова (напр., польск.womitować, womitowy і бел.ваніты, воміт ’рвота’ не перацярпелі ніякіх змяненняў; б у бел. слове — вынік замены о‑ на об‑ пад уплывам народнай этымалогіі ў выніку ўспрымання о‑ як прыстаўкі. Параўн. омег і амежнік. Гл. таксама Фасмер, 3, 138; Махэк₂, 414.
