адста́ць

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. адста́ну адста́нем
2-я ас. адста́неш адста́неце
3-я ас. адста́не адста́нуць
Прошлы час
м. адста́ў адста́лі
ж. адста́ла
н. адста́ла
Загадны лад
2-я ас. адста́нь адста́ньце
Дзеепрыслоўе
прош. час адста́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

адста́ць, -та́ну, -та́неш, -та́не; -та́нь; зак.

1. ад каго-чаго. Рухаючыся марудней за іншых або затрымаўшыся, застацца ззаду.

Трэба было бегчы, каб не а. ад кампаніі.

2. ад чаго. Спазніцца куды-н. (выйшаўшы ў дарозе з цягніка, машыны і пад.), застацца на месцы, не паспець вярнуцца, не паехаць.

А. ад цягніка.

3. перан. Не дасягнуць неабходнага ўзроўню ў чым-н., апынуцца ззаду іншых, робячы што-н. або развіваючыся больш марудна ў параўнанні з іншымі.

А. у вучобе.

А. у выкананні плана.

4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Пра гадзіннік: паказаць больш ранні час, чым у сапраўднасці.

Гадзіннік адстаў на дзесяць мінут.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аддзяліцца, адваліцца.

Шпалеры адсталі.

6. ад каго. Перастаць дакучаць (разм.).

Адстаньце ад мяне!

|| незак. адстава́ць, -таю́, -тае́ш, -тае́; -таём, -таяце́, -таю́ць.

|| наз. адстава́нне, -я, н. (да 1—5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

адста́ць сов., в разн. знач. отста́ть; (отпасть, отделиться — ещё) отвали́ться;

адзі́н веласіпеды́ст ~та́ў на паўкіламе́тра — оди́н велосипеди́ст отста́л на полкиломе́тра;

ву́чань ~та́ў у вучо́бе — учени́к отста́л в учёбе;

гадзі́ннік ~тае́ — часы́ отстаю́т;

~та́нь ад мяне́ — отста́нь от меня́;

падно́сак ~та́ў — подмётка отста́ла (отвали́лась)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адста́ць, ‑стану, ‑станеш, ‑стане; зак.

1. Рухаючыся павальней за іншых або затрымаўшыся, апынуцца ззаду. Дзед Цярэшка адстаў і пайшоў следам. Грахоўскі. Тацяна амаль што бегла, каб не адстаць ад .. [Лясніцкага]. Шамякін. // Выйшаўшы ў дарозе з цягніка, машыны і пад., не паспець сесці назад, не паехаць. Баючыся адстаць ад цягніка, некаторыя жанкі выйшлі на платформу, падзівіліся на вакзал. Васілевіч.

2. Апынуцца ззаду, не паспець за другімі ў выкананні якога‑н. плана, задання ў выніку маруднай або дрэннай працы. У .. [Юркі] зноў была запазычанасць па англійскай мове, і ён, пакуль ліквідаваў яе, адстаў ад хлопцаў. Карпаў. // з адмоўем «не». Старацца рабіць не горш за іншых. [Канапелька:] — А наконт сенажаці справа ясная — пойдзе Арцём, дык і я не адстану. Бажко.

3. Не дасягнуць патрэбнага ўзроўню ў выніку замаруджанага развіцця. Адстаць у развіцці. Вытворчасць адстае ад попыту. □ Мы, што жылі пад уладай паноў, на цэлых дваццаць год адсталі ад нашай радзімы. Брыль.

4. У выніку запаволенага ходу паказваць больш ранні час, чым папраўдзе (пра гадзіннік). Гадзіннік адстае на пяць мінут.

5. Аддзяліцца ад чаго‑н.; перастаць шчыльна прылягаць да чаго‑н.; адысці. [Жанчына:] — Я ўжо не помню, куды.. [Пеця] тады хадзіў, толькі ў дарозе ў яго ад ботаў адсталі падэшвы. Сіняўскі.

6. Перастаць дакучаць, назаляць каму‑н.; адчапіцца. Маці, каб хутчэй я адстаў, сказала: — Ведаць усё будзеш — без пары састарэеш. Сачанка. Дойдуць, урэшце, да жытла, абагрэюцца, паядуць гарачае бульбачкі, і ўся хвароба адстане. Быкаў.

•••

Ад рук і ног адстаць — аб крайняй ступені зморанасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адста́ць

1. zurückbleiben* vi (s); im Rückstand sein; náchhinken vi (разм.); in Verzúg kómmen* (пра выкананне задання); in séinen Léistungen náchlassen* (у вучобе);

не адста́ць ад каго-н. nicht hínter j-m zurückbleiben*;

не адста́ць ад ча́су mit der Zeit Schritt hálten*;

2. (пра гадзіннік) náchgehen* vi (s);

3. (аддзяліцца) sich lóstrennen; sich lóslösen, ábgehen* vi (s);

4. разм. (перастаць назаляць) in Rúhe [Fríeden] lássen*; áblassen* vi (ад каго-н. von D);

адста́нь ад мяне́! lass mich in Rúhe [Fríeden] !; bleib mir vom Léibe! (высок., уст.)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

адстава́ць гл. адстаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

поотста́ть сов., разг. (тро́хі) адста́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

приотста́ть сов., разг. (тро́хі) адста́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адхлу́пнуць

‘адстаць, аддзяліцца, перастаць шчыльна прылягаць да чаго-небудзь’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. адхлу́пне адхлу́пнуць
Прошлы час
м. адхлу́пнуў адхлу́пнулі
ж. адхлу́пнула
н. адхлу́пнула
Дзеепрыслоўе
прош. час адхлу́пнуўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

адкле́іцца, 1 і 2 ас. звычайна не ўжыв., -е́іцца; зак.

Адстаць, аддзяліцца (аб прыклееным).

Падэшва адклеілася.

|| незак. адкле́йвацца, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)