адва́л

‘частка плуга, акучніка’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. адва́л адва́лы
Р. адва́ла адва́лаў
Д. адва́лу адва́лам
В. адва́л адва́лы
Т. адва́лам адва́ламі
М. адва́ле адва́лах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

адва́л

‘дзеянне; насып з пустых парод’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. адва́л адвалы
Р. адва́лу адвалаў
Д. адва́лу адвалам
В. адва́л адвалы
Т. адва́лам адваламі
М. адва́ле адвалах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

адва́л, -а і -у, мн. -ы, -аў, м.

1. -у, гл. адваліць (да 1 знач.).

2. -а. Прыстасаванне ў плузе для адразання і пераварочвання пласта зямлі.

3. -а. Перавернуты пласт зямлі.

4. -а. Насып з пустых парод, шлаку і пад. на горных распрацоўках (спец.).

|| прым. адва́льны, -ая, -ае (да 2—4 знач.).

◊

Да адвалу (разм.) — наесціся да сыці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

адва́л м.

1. (род. адва́лу) (действие) отва́л;

2. (род. адва́ла) в разн. знач. отва́л;

◊ да ~лу — до отва́ла

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адва́л, ‑а, м.

1. Частка плуга, акучніка, якая адразае скібу зямлі і пераварочвае яе; тое, што і паліца (у 2 знач.). Плуг падразае мяжу і адвалам павольна кладзе яе на бок. Галавач.

2. Перавернутая скіба зямлі.

3. Спец. Насып з пустых парод на горных распрацоўках.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АДВА́Л,

насып з глебы, парод і адходаў, утвораны ў выніку раскрыўных ці інш. адвальных работ пры распрацоўцы карысных выкапняў, буд-ве каналаў і інш. Можа займаць спец. адведзеныя пляцоўкі ці адмоўныя формы рэльефу (яры, лагчыны і інш.). Пасля распрацоўкі радовішчаў або заканчэння інш. работ павінны знішчацца ці праходзіць стадыю рэкультывацыі ў прыродаахоўных мэтах.

т. 1, с. 98

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

адва́л м

1. (частка плуга) Stréichblech n -(e)s, -e;

2. горн Hálde f -, -n;

ву́гальныя адва́лы Kóhlenhalden pl

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Адва́л ’паліца (у плузе), плашка пад лемяшом, што адвальвае першы падрэзаны пласт глебы’ (Бяльк.), атвал (ДАБМ, Смулк.) ’тс’ да валіць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адвал, паліца

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

адвалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць; -ва́лены; зак., што.

1. Адвярнуць, адкінуць што-н. ад чаго-н.

А. камень ад дзвярэй.

А. завалу і адчыніць вароты.

2. Выдзеліць, даць, адрэзаць, расшчодрыўшыся (разм., іран.).

А. ладны кавалак сала.

А. сто тысяч рублёў.

3. ад чаго і без дап. Адысці, адплысці, адляцець.

Параход плаўна адваліў ад прыстані.

|| незак. адва́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. адва́льванне, -я, н. (да 1 знач.), адва́л, -у, м. (да 1 знач.) і адва́лка, -і, ДМ -лцы, ж. (да 1 знач.)

|| прым. адва́льны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)