абу́х

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. абу́х абухі́
Р. абуха́ абухо́ў
Д. абуху́ абуха́м
В. абу́х абухі́
Т. абухо́м абуха́мі
М. абуху́ абуха́х

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

абу́х, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.

1. Тупая патоўшчаная частка вострай прылады (звычайна сякеры), процілеглая лязу.

Удар абухом.

2. перан. Дурань (лаянк.)

А. верыць аднаму сабе, а ўсіх астатніх падазрае ў нечым.

◊

Падвесці пад абух — загубіць.

Як абухом па галаве — уразіць раптоўнай непрыемнай весткай.

|| памянш. абушо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.

|| прым. абухо́вы, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абу́х, -ха́ м.

1. о́бу́х;

2. бран. дура́к;

◊ як ~хо́м па галаве́ — как о́бухо́м по голове́;

падве́сці пад а. — подвести́ под о́бу́х;

пу́гай ~ха́ не пераб’е́ш — посл. пле́тью о́буха́ не перешибёшь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

абу́х, ‑а, м.

1. Тупая патоўшчаная частка вострай прылады (звычайна сякеры), процілеглая лязу. З глыбіні бору пачуліся глухія ўдары абуха. Якімовіч.

2. Лаянк. Дурань. — Ведаеш, што такое Кашын? — спытаўся Міхал замест адказу. — Абух, які верыць аднаму сабе, а ўсіх астатніх падазрае ў нечым. Карпаў.

•••

Падвесці (падводзіць) пад абух гл. падвесці.

Тупы як абух гл. тупы.

Як (нібы, быццам) абухом па галаве — уразіць раптоўнай непрыемная весткай.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абу́х м Béilrücken m -s, -;

◊ мяне́ як [бы́ццам] абу́хо́м па галаве́ das war [wírkte] wie ein Schlag auf den Kopf, ich war wie vor den Kopf geschlágen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Абу́х ’абух’, рус. обух, укр. обух, ст.-рус. обухъ, польск. obuch, чэш. obuch, славац. obuch. Згодна з найбольш прынятай версіяй, ob‑uxъ (ад уха) (Юнгм., 2, 807; Праабражэнскі, 1, 632). Згодна з іншай, да o‑buxъ (бухаць) (Брандт, РФВ, 23, 94). Верагоднай здаецца таксама трэцяя версія < ob‑u‑xъ < ob‑uti ’надзяваць’; obuxъ ’тое, што надзяваюць на тапарышча’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

абушо́к, -шка́, мн. -шкі́, -шко́ў, м.

1. гл. абух.

2. Ручны інструмент для абколвання пластоў ломкіх горных парод.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

obuch

м. абух;

walić ~em — біць абухом

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

о́бу́х абу́х, -ха́ м.;

◊

как (то́чно, бу́дто) о́бухо́м по голове́ як (бы́ццам) абухо́м па галаве́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тапары́шча, ‑а, н.

Ручка тапара. Разораю, што вяла да Піліпавай хаты, [Базыль] дайшоў да дрывотні, падняў сякеру, — за ноч яе ўкрыла раса, тапарышча і абух нібы спацелы. Сачанка. Знайшоўшы пад страхой зямлянкі сякеру з крываватым тапарышчам, хлопец падаўся ў глыбіню лесу. Сіняўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)