абе́д, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
1. Яда сярод дня, полудзень.
Запрасіць на а.
2. Ежа для спажывання ў абедзенны час.
А. з трох страў.
Смачны а.
3. Час, у які звычайна абедаюць; поўдзень.
Быў дождж у а.
Выехаць у вёску пасля абеду.
4. Час для абеду, перапынак у працы.
У магазіне а.
5. Форма прыёму гасцей з нагоды якой-н. урачыстасці.
Даць а.
Званы а.
◊
Царскі абед — вельмі багаты, пышны абед.
|| прым. абе́дзенны, -ая, -ае.
А. перапынак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
абе́д, -ду м. обе́д;
запрасі́ць на а. — пригласи́ть к обе́ду;
вегетарыя́нскі а. — вегетариа́нский обе́д;
○ зва́ны а. — зва́ный обе́д;
◊ дарага́я лы́жка к ~ду — посл. дорога́ ло́жка к обе́ду
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
абе́д, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Яда сярод дня; полудзень. Абед пачынаецца ў гадзіну дня. Запрасіць на абед. // Форма прыёму гасцей з нагоды якой‑н. урачыстасці. Даць абед. Званы абед.
2. Ежа для спажывання ў абедзенны час. Абед з трох страў. Смачны абед. Вегетарыянскі абед.
3. Час, у які звычайна абедаюць; абедзенны перапынак. Настаў абед. Прайшоў абед.
•••
Лукулаўскі абед — вельмі багаты абед.
Царскі абед — вельмі багаты, пышны абед.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абе́д м
1. Míttagessen n -s, -; Míttagsmahl n -s, -e i -mähler (высок);
2. (абедзенны перапынак) Míttagspause f -, -n;
зва́ны абе́д Féstessen n, Gástmahl n;
запраша́ць на абе́д zum Míttagessen éinladen*;
пе́рад абе́дам vórmittags, am Vórmittag;
пасля́ абе́ду náchmittags, am Náchmittag;
даць абе́д у го́нар каго-н ein Éssen [ein Diner [-´ne:] zu j-s Éhren geben* (высок)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Абед ’абед, полудзень’, гл. есці, ежа. Прасл. obědъ (параўн. семантычныя разыходжанні серб.-харв. òбјед, славен. obèd ’асноўная, поўная ежа’ ад іншых славянскіх — рус. обед, польск. obiad, чэш. oběd, в.-луж. wobjed, н.-луж. hobʼed ’полудзень’). Пра першаснасць паўднёваславянскай семантыкі сведчыць, апрача лінгвагеаграфіі, адпаведнасць унутранай форме (ob‑ědъ, ob‑ědati sę) і тое, што значэнне ’полудзень’ мела сваю лексемную рэпрэзентацыю ў *pol‑dьnь. Гл. Вештарт, Лекс. Палесся, 189–190. Параўн. Сцяц., Нар., 15.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
труся́ціна, -ы, ж.
Мяса труса¹.
На абед падалі свежую трусяціну.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
луку́лаўскі, -ая, -ае.
У выразе: луку́лаўскі абед (кніжн.) — багаты пачастунак, пір.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
развіта́льны, -ая, -ае.
Які бывае пры развітанні.
Развітальныя словы.
Даць р. абед.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
мі́са, -ы, мн. -ы, міс, ж.
Пасудзіна для ежы, вялікая міска.
На абед паставілі місу клёцак.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
луку́лаўскі: л. абе́д луку́лловский обе́д
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)