Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
абаро́на, -ы, ж.
1.гл. абараніць.
2. Сукупнасць сродкаў, неабходных для адпору ворагу.
Мацаваць абарону краіны.
3. Сістэма абарончых збудаванняў.
Прарваць абарону ворага.
4. Абарончы бок у судовым працэсе, у гульні.
Сведкі абароны.
Гуляць у абароне.
|| прым.абаро́нны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
абаро́наж.
1. оборо́на; защи́та;
займа́ць ~ну — занима́ть оборо́ну;
даўгача́сная а. — долговре́менная оборо́на;
стаць на ~ну — встать на защи́ту;
проціпаве́траная (проціта́нкавая, проціхімі́чная) а. — противовозду́шная (противота́нковая, противохими́ческая) оборо́на (защи́та);
рухо́мая а. — подви́жная оборо́на (защи́та);
2.юр., спорт. защи́та;
3. покрови́тельство
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
абаро́на, ‑ы, ж.
1.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл. абараняць — абараніць і абараняцца — абараніцца.
2. Сукупнасць сродкаў, накіраваных на забеспячэнне краіны, народу ад нападу ворагаў. Абарона сацыялістычнай Айчыны ёсць свяшчэнны абавязак кожнага грамадзяніна СССР.Канстытуцыя СССР.
3. Сістэма абарончых збудаванняў. Прарваць абарону праціўніка. Участак абароны.
4. Абарончы бок у судовым працэсе, у гульні. Пярэчанне абароны. Гуляць у абароне.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абаро́наж
1. Verteidigung f -; Wehr f -;
супрацьпаве́траная абаро́навайск Lúftschutz m -es, Lúftabwehr f, Flíegerabwehr f;
грамадзя́нская абаро́на Zivilverteidigung [-´vi:-] f -;
2.вайск (пазіцыі) Vertéidigungsstellung f -, -en; Vertéidigungsanlagen pl;
заня́ць абаро́ну die Vertéidigungsstellung bezíehen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
АБАРО́НА,
баявыя дзеянні з мэтай зрыву або адбіцця наступлення намнога большых сіл праціўніка, прыкрыцця або ўтрымання занятых пазіцый, выйгрышу часу і стварэння ўмоў для пераходу у наступленне войскаў, якія абараняюцца. Ажыццяўляецца ў тактычных, аператыўных і стратэг. маштабах, прымусова (калі наступленне немагчыма або немэтазгодна) або наўмысна.
У старажытнасці і сярэднявеччы для доўгатэрміновай абароны выкарыстоўвалі ўмацаваныя гарады, крэпасці, замкі (гл.Абарончыя збудаванні). З аснашчэннем арміі агнястрэльнай зброяй (з 14—15 ст.) пачалося збудаванне палявых абарончых умацаванняў. З распаўсюджваннем у 19 ст. наразной зброі з большай далёкасцю стральбы сталі ствараць глыбокую (эшаланіраваную) абарону. Умацаваная паласа глыбінёй 1000—1500 м упершыню была створана ў час Севастопальскай абароны 1854—55. У 1-ю сусв. вайну ў прамежках паміж апорнымі пунктамі ствараліся суцэльныя лініі траншэй. Войскі займалі некалькі абарончых пазіцый, якія эшаланіраваліся ў глыбіню на 3—4 км адна ад адной. За гэтымі пазіцыямі ствараліся тылавыя (запасныя) абарончыя палосы. Будавалася абарона на суцэльным фронце з выкарыстаннем сістэмы інж. збудаванняў і загарод. З насычэннем ўзбр. сіл танкамі, дальнабойнай артылерыяй, самалётамі абарона стала глыбокай, шматпалоснай, процітанкавай, проціартылерыйскай, процісамалётнай. Усебаковае развіццё абарона атрымала ў Вял. Айч. вайну. На тэр. Беларусі цяжкія абаронныя баі ішлі ў чэрв.—жн. 1941 (гл.Брэсцкай крэпасці абарона 1941, Мінска абарона 1941, Віцебска абарона 1941, Магілёва абарона 1941, Гомеля абарона 1941 і інш.).
У сучасных умовах абарона прадугледжвае актыўнае процідзеянне адначасовым ударам усіх відаў зброі, авіяцыі і артылерыі, дэсантных і інш. войскаў праціўніка, своечасовае выяўленне яго сродкаў масавага паражэння, жывой сілы і тэхнікі, стварэнне найб. зручных умоў для сябе. Каб сарваць ці аслабіць наступленне, войскі ў абароне ажыццяўляюць агнявую контрпадрыхтоўку па групоўцы праціўніка, якая падрыхтавалася да наступлення, і контратакуюць. Паводле метадаў вядзення абароны бывае пазіцыйная і манеўраная; сучасная абарона, як правіла, спалучае абодва гэтыя метады. Устойлівасці і актыўнасці абароны спрыяюць насычанасць яе браніраванымі сродкамі, глыбокае эшаланіраванне і разгрупаванне сіл і сродкаў, разнастайнасць спосабаў вядзення абарончых дзеянняў, выкарыстанне спецыфічных фіз.-геагр. умоў.
1.каго-што. Адбіць напад ворага, не даць у крыўду каго-н.
А.
Радзіму.
А. дзяцей.
2.каго-што. Засцерагчы ад шкоднага дзеяння каго-, чаго-н.
А. сады ад вусеня.
3.што. Адстаяць чые-н. інтарэсы, правы, погляды; выступіць на судзе ў якасці абаронцы.
А. падсуднага.
А. прынцып дэмакратызму.
○
Абараніць дысертацыю (праект, дыплом) — публічна на пасяджэнні вучонага савета (дзяржаўнай камісіі) адстаяць навуковую вартасць дысертацыі (праекта, дыплома) з мэтай атрымання адпаведнай вучонай ступені або пацвярджэння кваліфікацыі.
|| незак.абараня́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| звар.абарані́цца, -раню́ся, -ро́нішся, -ро́ніцца; незак.абараня́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца (да 1 і 2 знач.).
|| наз.абаро́на, -ы, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)