На́рад ’нашчадкі’ (Сержп. Грам.). Ад нарадзі́ць ’радзіць, даць жыццё’; магчыма, архаізм, у якім захавалася першаснае значэнне ’ўсе народжаныя, нашчадкі, род’, параўн. народ (гл.).
Нара́д 1 ’падрыхтаваныя да ткацтва кросны’ (мсцісл., Жыв. сл., Лебед., Мат. Гом.), ’увесь набор ткацкіх прылад’ (дзярж., З нар. сл.). Ад нарадзі́ць ’падрыхтаваць кросны да ткацтва’, да рад (гл.).
Нара́д 2 ’воз без драбін для вывазкі сена’ (Сержп. Земл.), нара́дка ’воз, у якім возяць гной’ (Жд. 2). Ад нарадзі́ць ’прыстроіць, падрыхтаваць’, гл. рад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наця́гіч ’бандарная прылада для нацягвання абручоў’ (Сержп. Грам., гродз., Нар. сл.), ’пруток для нацягвання, замацавання палатна ў кроснах’ (зэльв., Жыв. сл.; браг., Нар. сл.; мазыр., Шатал.), нацягавіч ’тс’ (Бяльк.), нацягай ’прылада для нацягвання абручоў на бочку або шын на колы’ (ТС; драг., З нар. сл.), нацявіч ’тс’ (гродз., Нар. сл.; Сл. ПЗБ, З нар. сл.), нацягавіч ’тс’ (Дэмб., Бяльк., лях., Сл. ПЗБ), нацяжыч ’тс’ (ТС), нацяжавіч ’тс’ (Дэмб.), нацягуш ’тс’ (там жа). Ад нацягнуць, нацягаць, да цягнуць, цягаць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Но́жны, ну͡ожны, но́жні ’нажніцы, звычайна вялікія’ (Касп., Сл. ПЗБ, Гарэц., Дэмб., ТС, Мат. Гом., Сержп. Грам., Шатал., Сцяшк.; нясвіж., Нар. словатв., Сл. ЦРБ, Ян.), но́жна ’тс’ (шчуч., Сл. ПЗБ; навагр., Нар. сл., Сцяшк.), сюды ж но́жніцы ’тс’ (Яруш., Бес., Др.-Падб., Сл. ПЗБ, ТС), но́жынкі ’тс’ (Шат.), но́жанцы (Сл. ПЗБ), укр. но́жні, но́жниці ’тс’, рус. но́жны, но́жны, но́жницы ’тс’, славац., чэш. nožnice ’тс’, н.-луж. дыял. nožnice ’тс’, балг. но́жницы ’тс’. Вытворныя ад нож, гл. нажні́цы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Паўпры́ца, попрыца, парпліца, поўпрыца, поўпрыца, драг. пупрыця ’металічная пята з воссю, жалезным шворанем, на якім круціцца верхні камень жорнаў, і якая рэгулюе, мяльчэй ці буйней малоць’ (Дразд., Сержп. Грам., Сцяшк., Бір., Ян., ТС, Сл. ПЗБ, Мат. Гом.; КЭС, лаг.; асіп., Шатал.), ’млён’ (Янк. 3.), хоц. ’упарты чалавек’ (Мат. Маг.), ’дэталь у ветраку’ (Маш.). Балтызм. Параўн. літ. pumpure, pumpure ’паўпрыца’ (Зданцэвіч, LP, 8, 1960, 347). Лаўчутэ (Балтизмы, 49) удакладняе: крыніцай запазычання з’явіліся дэмінутыўныя формы pumpurikėy pumpurytė ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
станV м грам Génus n -, Génera;
незале́жны стан Áktiv n -s, Aktívum [-vʊm] n -s, [-vɑ]; Tátform f -, -en;
зале́жны стан Pássiv [-si:f] n -s; Passívum [-vʊm] n -s, [-vɑ], Léideform f -, -en
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
предложе́ниеII ср., грам. сказ, род. ска́за м.;
гла́вное предложе́ние гало́ўны сказ;
просто́е предложе́ние про́сты сказ;
сло́жное предложе́ние склада́ны сказ;
прида́точное предложе́ние дада́ны сказ;
сложноподчинённое предложе́ние складаназале́жны сказ.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Ábleitung
f -, -en
1) адво́д (ракі)
2) матэм. вытво́рная
3) грам. вытво́рнае сло́ва
4) спакушэ́нне, збіва́нне з пра́вільнага шэ́цху
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Zúkunft
f -
1) бу́дучае, бу́дучыня
in náher ~ — у бліжэ́йшым бу́дучым
in der ~ lésen* — прадка́зваць бу́дучае [бу́дучыню]
2) грам. бу́дучы час
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
трыва́нне н
1. (здольнасць трываць) Gedúld f - (цярпенне); Lángmut f - (доўгацярплівасць);
2. грам Aspékt m -(e)s, -e;
зако́нчанае трыва́нне volléndeter Aspékt, perfektíve Aktiónsart;
незако́нчанае трыва́нне únvollendeter Aspékt, imperfektíve Aktiónsart
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
прамы́
1. (скіраваны наўпрост) geráde, áufrecht;
2. (без перасадак, прыпынкаў) Dúrchgangs-, dúrchgehend;
3. разм (непасрэдны) dirékt;
прамы́я вы́бары dirékte Wáhlen;
4. (шчыры) geráde, óffen, áufrichtig; разм wahr, echt; грам dirékt
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)