Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
charakteryzować
charakteryzowa|ć
незак.
1. характарызаваць;
~ła go odwaga — ён вызначаўся адвагай;
2. грыміраваць;
~ć aktorów do filmu — грыміраваць акцёраў для здымкаў фільма
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
elitarny
elitarn|y
прывілеяваны; элітарны; які мае адносіны да эліты; элітны;
~a literatura — элітарная літаратура; літаратура не для ўсіх;
~a dzielnica — элітны раён
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
радыёметр
(ад радыё- + -метр)
1) прыбор для вымярэння прамяністай энергіі, а таксама для выяўлення радыеактыўных выпрамяненняў;
2) прыбор для вымярэння гукавога ціску і іншых характарыстык гукавога поля.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
у́рна
(лац. urna)
1) скрынка з вузкай адтулінай для галасавання;
2) пасудзіна для смецця ў грамадскіх памяшканнях, на вуліцах;
3) пасудзіна для захавання праху нябожчыкаў пасля крэмацыі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ЛА́ЗЕРНАЯ ТЭХНАЛО́ГІЯ,
сукупнасць тэхнал. прыёмаў і спосабаў апрацоўкі, змены ўласцівасцей, стану і формы матэрыялу або паўфабрыкату з дапамогай выпрамянення лазераў. Асн. аперацыі Л.т. звязаны з цеплавым дзеяннем лазернага выпрамянення (пераважна цвердацелых лазераў і газавых лазераў). Эфектыўнасць Л.т. абумоўлена высокай лакальнасцю і кароткачасовасцю ўздзеяння, вял. шчыльнасцю патоку энергіі ў зоне апрацоўкі, магчымасцю вядзення тэхнал. працэсаў у празрыстых асяроддзях (у вакууме, газе, вадкасці, цвёрдым целе). Выкарыстоўваецца ў мікраэлектроніцы і электравакуумнай тэхніцы, паліграфіі, машынабудаванні, у прам-сці буд. матэрыялаў для свідравання адтулін, рэзкі і скрайбіравання (нанясення малюнкаў на паверхню) плёнак і паўправадніковых пласцін, зваркі (гл.Лазерная зварка), загартоўкі, гравіроўкі, нарэзкі рэзістараў, рэтушы фоташаблонаў і інш.
Свідраванне адтулін звычайна робіцца імпульсным лазерам (працягласць імпульсу 0,1—1 мс) у любых матэрыялах (цвёрдых, крохкіх, тугаплаўкіх, радыеактыўных). Лазерам свідруюць алмазныя фільеры для валачэння дроту, стальныя і керамічныя фільеры для вытв-сці штучных валокнаў, рубінавыя камяні для гадзіннікаў, ферытавыя пласціны для запамінальных прыстасаванняў ЭВМ, дыяфрагмы электронна-прамянёвых прылад, керамічныя ізалятары, вырабы са звышцвёрдых сплаваў і інш.Лазерная рэзка вядзецца ў імпульсным і бесперапынным рэжыме, з падачай у зону рэзкі струменю газу (звычайна паветра або кіслароду). Выкарыстоўваецца для раздзялення дыэлектрычных і паўправадніковых падложак (таўшчынёй 0,3—1 мм), скрайбіравання паўправадніковых пласцін, рэзання крохкіх вырабаў са шкла, сіталу і пад. (метадам тэрмічнага расколвання) і інш.Фігурная апрацоўка паверхні — стварэнне мікрарэльефа на матэрыялах выпарэннем, тэрмаапрацоўкай, акісляльна-аднаўляльнымі і інш рэакцыямі, выкліканымі награваннем, тэрмастымуляванымі дыфузійнымі працэсамі. Выкарыстоўваецца ў мікраэлектроніцы, паліграфічнай прам-сці, пры апрацоўцы цвёрдых сплаваў, ювелірных камянёў і інш. У электроннай тэхніцы перспектыўныя кірункі Л.т.: паверхневы адпал паўправадніковых пласцін з мэтай узнаўлення структуры іх крышталічнай рашоткі пры іонным легіраванні, стварэнне актыўных структур на паверхні паўправаднікоў, атрыманне p-n-пераходаў метадам лакальнай дыфузіі з лазерным нагрэвам, нанясенне тонкіх метал. і дыэл. плёнак лазерным выпарэннем і інш. У фоталітаграфіі Л.т. выкарыстоўваюцца для вырабу звышмініяцюрных друкарскіх плат, інтэгральных схем, відарысаў і інш. элементаў мікраэлектроннай тэхнікі; у хім. і мікрабіял. вытв-сці — для селектыўнага стымулявання хім. і біял. актыўнасці малекул; у медыцыне — для лячэння скурных захворванняў, язваў страўніка, кішэчніка і інш. Магутныя (ад 1 кВт і вышэй) лазеры выкарыстоўваюцца для рэзкі і зваркі тоўстых стальных лістоў, паверхневай загартоўкі, наплаўлення і легіравання буйнагабарытных дэталей, ачысткі будынкаў ад паверхневых забруджванняў, рэзкі мармуру, граніту, раскрою тканіны, скуры і інш.
На Беларусі распрацоўкі па Л.т. вядуцца ў ін-тах Нац.АН (фізікі, малекулярнай і атамнай фізікі, фізіка-тэхнічным, прыкладной фізікі, фотабіялогіі і інш.), Ін-це прыкладных фіз. праблем БДУ, Гомельскім ун-це, у шэрагу галіновых НДІ.
Літ.:
Лазерная и электронно-лучевая обработка материалов. М., 1985;
Дьюли У. Лазерная технология и анализ материалов: Пер. с англ.М., 1986;
Промышленное применение лазеров: Пер. с англ.М., 1988.
В.В.Валяўка, В.К.Паўленка.
Да арт.Лазерная тэхналогія. А Схема лазернай рэзкі з тэлекантролем працэсу. 1 — дэталь, якая апрацоўваецца; 2 — прыстасаванне факусіроўкі лазернага праменя; 3 — лазер; 4 — замкнёная тэлевізійная сістэма; 5 — дысплей. Б. Схема станка з рубінавым лазерам для святлопрамянёвай апрацоўкі: 1 — імпульсная лямпа; 2 — кандэнсатар; 3 — паралельныя люстэркі; 4 — штучны рубін; 5 — лінза; 6 — выраб, які апрацоўваецца.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
су́працьісупро́ць, прысл. і прыназ.
1.прысл. На процілеглым баку ад каго-, чаго-н., прама перад кім-, чым-н.
Па левым баку вуліцы знаходзіцца Дом кнігі, а с. — Палац спорту.
Сядзець с.
2.прысл. Наперакор, насуперак каму-, чаму-н.
Галасаваць с.
3.каго-чаго, прыназ. з Р. Указвае на прадмет або асобу, перад якімі на процілеглым баку хто-, што-н. знаходзіцца.
Музей стаіць с. школы.
Старыя сядзелі на лавачцы пад клёнам с. іх хаты.
Стаяць адзін с. аднаго.
4.чаго, прыназ. з Р. Насустрач руху чаго-н.
Ісці с. ветру.
Плысці с. цячэння.
5.каго-чаго, прыназ. з Р. Для барацьбы з кім-, чым-н.
Лякарства с. грыпу.
Сродак с. камароў і маскітаў.
6.чаго, прыназ. з Р. Ужыв.для ўказання на тэрмін, адрэзак часу, перад якім што-н. адбываецца ці павінна адбыцца.
С. ночы ехаць нельга.
7.каго-чаго, прыназ. з Р. Ужыв.для выражэння параўнальных адносін.
Рост прадукцыйнасці працы с. мінулага года.
8.у знач.вык. Не згодзен (разм.).
Ты згодзен? — Не, я с.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
банкабро́ш
(фр. banc á broches)
машына, якая выкарыстоўваецца ў бавоўнапрадзільнай вытворчасці для падрыхтоўкі паўфабрыкату для пражы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
дыяфанаско́п
(ад гр. diaphanes = празрысты + -скоп)
1) прыбор длядыяфанаскапіі;
2) прыбор для вызначэння мучністасці зерня.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Псе-псе-псе, псе́йко‑псе́йко ’падзыўныя словы для каровы’ (Янк. 2; ст.-дар., Жыв. НС), ласк. псе́йка ’кароўка’ (парыц., Некр.; Янк. 2; петрык., Жыв. сл.), псё‑псё ’падзыўныя словы для каня’ (Нас.), псёйка, псе‑псе! ’падзыўныя словы для каровы’ (парыц., Некр.; ганц., ДАБМ; ТС), псе́йкаць ’падзываць карову’ (Янк. 2), сюды ж псюх‑псюх‑псюх ’падзыўныя словы для кароў’ (паст., ДАБМ). Гукапераймальныя словы няяснага паходжання. Звяртае на сябе ўвагу падабенства да “яцвяжскага” pesi ’быдла’, якое Зінкявічус (Балто-слав. этнояз. отнош., 20) параўноўвае з літ.pẽkus, ст.-прус.pecku ’жывёла’ ст.-інд.páśu і пад.
Да