Verbum

нутро́, -а́, н.

1. Унутраныя органы чалавека або жывёлы; вантробы.

Усё н. баліць.

2. Унутраная частка чаго-н.

Н. печы.

3. перан. Унутраная сутнасць каго-н.

Мяшчанскае н.

Усё гэта я нутром адчуваю.

◊

Заглянуць у нутро каму, каго (разм.) — адгадаць чые-н. думкі, пачуцці.

Пераесці нутро каму (разм., неадабр.) — моцна надакучыць, стаць невыносным для каго-н.

|| прым. нутраны́, -а́я, -о́е (да 1 і 3 знач.).

Нутраное сала.

Н. свет чалавека.

мацне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е; незак.

1. Рабіцца больш моцным, здаровым.

Мышцы мацнеюць.

2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Узнімацца, дзьмуць больш моцна.

Вецер мацнее.

3. перан. Станавіцца ўстойлівым.

М. духам.

4. Умацоўвацца экана-

мічна, арганізацыйна.

Год ад году мацнее гаспадарка.

5. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Набірацца моцы ў працэсе прыгатавання (пра віно, чай і пад.).

Чай мацнее, калі завараны пастаіць.

|| зак. памацне́ць, -е́ю, -е́еш, -е́е.

жыво́т, -вата́, М -ваце́, мн. -ваты́, -вато́ў, м.

1. Частка цела ў чалавека і жывёл, у якой размешчаны органы стрававання.

Боль у жываце.

2. Страўнік, кішэчнік (разм.).

Купіць лякарства ад жывата.

Благому жывату і пірог шкодзіць (прыказка).

◊

Жывот падцягнула (безас.) — захацелася есці.

Качацца жыватом (разм.) — хварэць на жывот.

Падарваць жывот (жываты) са смеху — моцна смяяцца, аж заходзіцца.

Плячысты на жывот (жарт.) — ахвотнік паесці.

Хватацца за жывот — смяяцца да знямогі.

замаро́зіць, -о́жу, -о́зіш, -о́зіць; -о́жаны; зак.

1. каго-што. Падвергнуць дзеянню холаду, даць замерзнуць, застыць.

З. рыбу.

З. садавіну.

2. што. Моцна астудзіць (разм.) 3. віно.

3. што. Абязболіць які-н. участак цела спецыяльнымі сродкамі (разм.).

З. зуб.

4. перан., што. Пакінуць на ранейшым узроўні або нявыкарыстаным.

З. сродкі.

З. будаўніцтва.

|| незак. замаро́жваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. замаро́жванне, -я, н. і замаро́зка, -і, ДМ -зцы, ж. (да 3 знач.).

прыпячы́, -пяку́, -пячэ́ш, -пячэ́; -пячо́м, -печаце́, -пяку́ць; -пёк, -пякла́, -ло́; -пячы́; -пе́чаны; зак.

1. што. Патрымаўшы доўга на агні, жары, падпаліць; злёгку спячы, апячы.

П. пірагі.

П. руку прасам.

2. (1 і 2 ас. неўжыв). Моцна прыгрэць (пра сонца).

Кпоўдню прыпякло (безас.).

3. перан., безас., каму. Прыйсціся цяжка, крута.

Яму тут добра прыпякло.

4. што. Змазаць чым-н. пякучым.

П. парэз ёдам.

|| незак. прыпяка́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. прыпяка́нне, -я, н.

рэ́зацца, рэ́жуся, рэ́жашся, рэ́жацца; рэ́жся; незак.

1. Рэзаць сябе чым-н. вострым (разм.).

Р. брытвай.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рэзаць, рабіць балюча, муляць (разм.).

Пад кашуляй рэжацца колас.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра зубы, рогі: праразацца.

4. Біцца халоднай зброяй або (перан.) моцна сварыцца (разм.).

5. у што. Гуляць з азартам у якую-н. гульню (разм.).

Р. ў карты.

Р. ў шашкі.

тугі́, -а́я, -о́е.

1. Моцна нацягнуты.

Тугая струна.

2. Да адказу напханы чым-н.; пругкі, ядраны.

Т. мяшок.

Т. качан капусты.

3. Які цяжка сціскаецца або расцягваецца.

Тугая спружына.

4. перан. Які адчувае цяжкасці ў вырашэнні, выкананні чаго-н., з цяжкасцямі ўспрымае, засвойвае што-н. (разм.).

Т. на мову.

Яму туга (прысл.) давалася работа.

◊

Ту́гі на вуха (разм.) — які дрэнна чуе, глухаваты.

|| наз. ту́гасць, -і, ж. (да 1 і 2 знач.).

узгарэ́цца, -ру́ся, -ры́шся, -ры́цца; -ры́мся, -рыце́ся, -ра́цца; -ры́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Загарэцца, разгарэцца.

Дровы ўзгарэліся.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Нечакана ўзнікнуць, пачацца.

Узгарэлася сварка.

3. перан., чым, без дап. і з інф. Запаліцца якім-н. пачуццём, моцна захацець зрабіць што-н.

У. жаданнем.

|| незак. узгара́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і узга́рвацца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -аецца (да 1 знач.).

урэ́зацца, -э́жуся, -э́жашся, -э́жацца; -э́жся; зак., у што.

1. Уваткнуцца, укліні́цца ў што-н. вузкім, вострым.

Човен урэзаўся ў пясчаны бераг.

Лес клінам урэзаўся ў поле (перан.).

2. перан. Імкліва ўварвацца ўнутр чаго-н.

Конніца ўрэзалася ў варожыя рады.

3. перан. Запомніцца моцна і адразу.

У. ў памяць.

4. перан. З разгону сутыкнуцца з чым-н. (разм.).

Машына ўрэзалася ў слуп.

|| незак. ураза́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца і урэ́звацца, -аюся, -аешся, -аецца.