Verbum

спадзява́цца, -дзяю́ся, -дзяе́шся, -дзяе́цца; -дзяёмся, -дзеяце́ся, -дзяю́цца; незак.

1. на што, з інф., без дап. і са злуч. «што». Мець спадзяванне, надзею на што-н.

С. на атрыманне прэміі.

Спадзяюся вярнуцца вячэрнім рэйсам.

2. на каго-што. Быць упэўненым у кім-, чым-н., мець спадзяванні на каго-н.

Спадзяюся на свайго сына.

3. у форме 1 ас. адз. цяпер. спадзяю́ся ўжыв. ў знач. пабочн. сл. Выражае ўпэўненасць.

Ты, спадзяюся, лішняга не будзеш гаварыць.

|| зак. паспадзява́цца, -дзяю́ся, -дзяе́шся, -дзяе́цца; -дзяёмся, -дзеяце́ся, -дзяю́цца.

уда́цца¹, уда́мся, удасі́ся, уда́сца; удадзі́мся, удасце́ся, удаду́цца; уда́ўся, удала́ся, -ло́ся; уда́йся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Паспяхова ажыццявіцца, завяршыцца; атрымацца вельмі ўдалым (у 2 і 3 знач.).

Справа ўдалася.

Ураджай удаўся.

Ростам не ўдалася (пра чалавека, жывую істоту: не вырас; разм.).

2. безас., з інф. Аказацца магчымым зрабіць што-н., пашчаслівіцца.

Удалося дастаць рэдкую кнігу.

Не ўдалося з’ездзіць.

3. (часцей у прошлым часе), у каго. Урадзіцца, вырасці падобным на каго-н.

Сын удаўся ў бацьку.

|| незак. удава́цца, -е́цца.

ула́сны, -ая, -ае.

1. Які належыць каму-, чаму-н. як уласнасць.

Уласная машына.

2. Свой, асабісты.

Зрабіць што-н. уласнымі рукамі.

На ўласныя вочы ўбачыць.

Па ўласнай волі.

3. Які знаходзіцца ў непасрэдным распараджэнні, падпарадкаванні каго-, чаго-н.

У. карэспандэнт.

Уласная канцылярыя.

4. Літаральны, сапраўдны.

Ва ўласным сэнсе слова.

5. Уласцівы толькі каму-, чаму-н., без пабочных дабавак (спец.).

Уласная вага цела.

○

Уласнае імя — у граматыцы: назоўнік, які з’яўляецца асабовай індывідуальнай назвай каго-, чаго-н.; проціл. агульнае імя.

Полацк — уласнае імя горада.

чарні́ць, чарню́, чэ́рніш, чэ́рніць; чэ́рнены; незак.

1. што. Рабіць чорным, фарбаваць у чорны колер.

Ч. бровы.

2. перан., каго-што. Няславіць, ганьбаваць каго-, што-н.

Не трэба ч. людзей.

3. што.

Тое, што і вараніць.

|| зак. счарні́ць, -чарню́, -чэ́рніш, -чэ́рніць; -чэ́рнены (да 1 і 2 знач.), зачарні́ць, -чарню́, -чэ́рніш, -чэ́рніць; -чэ́рнены (да 1 знач.), начарні́ць, -чарню́, -чэ́рніш, -чэ́рніць; -чэ́рнены (да 1 знач.) і ачарні́ць, -чарню́, -чэ́рніш, -чэ́рніць; -чэ́рнены (да 2 знач.).

|| наз. чарне́нне, -я, н. (да 1 і 3 знач.).

чхаць, чха́ю, чха́еш, чха́е; незак.

1. Міжвольна з шумам выдыхаць паветра праз нос пры раздражненні слізістай абалонкі.

2. Утвараць рэзкія адрывістыя гукі пры нераўнамернай рабоце (пра маторы, механізмы і пад.; разм.).

3. перан., на каго-што. Не звяртаць увагі, выказваючы пагарду да каго-н. (разм., груб.).

Чхаў я на яго.

Чхаў ён на такія загады.

|| зак. чхнуць, -ну, -неш, -не; -нём, -няце́, -нуць; -ні (да 1 знач.).

|| наз. чха́нне, -я, н. (да 1 знач.).

|| прым. чха́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Ч. газ.

паабшыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.

1. што. Абшыць усё, многае.

П. рукавы футрам.

2. што. Абабіць што-н. з мэтай уцяплення.

П. сцены дошкамі.

3. каго (што). Пашыць для ўсіх, многіх вопратку, адзенне.

П. дзяцей.

паадкіда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны і паадкі́дваць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак.

1. каго-што. Адкінуць адно за адным усё, многае або ўсіх, многіх.

П. каменне з дарогі.

2. што. Адкінуць назад (пра галовы).

П. галовы.

пабыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак.

1. Паездзіць, пахадзіць (па многіх месцах).

П. на Каўказе і ў Крыме.

2. Пабыць, пажыць дзе-н.

П. на поўдні.

3. Зайсці куды-н., наведаць каго-, што-н.

П. у бацькоў.

падбі́ць², -даб’ю́, -даб’е́ш, -даб’е́; -даб’ём, -даб’яце́, -даб’ю́ць; падбі́; -і́ты; зак., каго (што) на што і з інф. (разм.).

Падбухторыць да чаго-н., угаварыць зрабіць што-н.

Хто яго на гэта падбіў?

|| незак. падбіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

падкава́ць, -кую́, -куе́ш, -куе́; -куём, -куяце́, -кую́ць; -ку́й; -кава́ны; зак.

1. гл. каваць.

2. перан., каго (што) (звычайна у форме дзеепрым.). Падрыхтаваць, даць каму-н. запас неабходных ведаў, звестак (разм.).

Чалавек, добра падкаваны ў сваёй галіне.