Stirn

f -, -en лоб, чало́

éine flíehende ~ — пака́ты лоб

das steht ihm auf der ~ geschríeben — гэ́та напі́сана ў яго́ на (і)лбе

sich vor die ~ schlágen* — сту́кнуць сабе́ па (і)лбе (пры раптоўнай думцы)

j-m etw. an der ~ ánsehen* — ба́чыць што-н. па чыі́м-н. аблі́ччы

die ~ rúnzeln — хму́рыць лоб

j-m die ~ bíeten* — даць каму́-н. адпо́р

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

hólen

vt

1) прыно́сіць, прыво́дзіць, прыво́зіць

éinen Arzt ~ — вы́клікаць до́ктара

j-n etw. ~ lássen* — пасыла́ць каго́-н. за чым-н.

2) здабыва́ць

hol ihn der Téufel! — разм. каб яго́ д’я́бал [чорт] забра́ў!

3)

Átem [Luft] ~ — пераве́сці дух

sich (D) éinen Schnúpfen ~ — схапі́ць на́смарк

sich (D) éine Kránkheit ~ — заразі́цца хваро́бай

sich (D) bei [von] j-m Rat ~ — звярну́цца да каго́-н. за пара́дай

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Hóse

f -, -n штаны́, нагаві́цы

◊ sie hat die ~n an — яна́ кіру́е до́ма ўсі́мі спра́вамі

das Herz fiel ihm in die ~ — у яго́ душа́ ў пя́ткі [пя́ты] ўцякла́

das ist Jácke wie ~ — гэ́та адно́ і то́е ж, гэ́та ўсё ро́ўна

j-m die ~ straff zíehen* — разм. адлупцава́ць каго́-н.

sich auf die ~n sétzen — засе́сці за наву́ку; зубры́ць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Los

n -es, -

1) жэ́рабя

das ~ fällt auf ihn — жэ́рабя па́ла на яго́

das ~ ist gefállen — перан. вы́бар зро́блены, рашэ́нне прыня́та

2) латарэ́йны біле́т

er hat das gróße ~ gewónnen — яму́ даста́ўся са́мы вялі́кі вы́йгрыш

3) лёс, до́ля

sein ~ (gedúldig) trágen* — (цярплі́ва) не́сці свой крыж

únter séinem ~ zusámmenbrechen* — не вы́несці ўда́раў лёсу

mit séinem ~ hádern — нарака́ць на свой лёс

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

като́ры мест.

1. вопр. и относ. кото́рый;

к. табе́ год? — кото́рый тебе́ год?;

~рая гадзі́на? — кото́рый час?;

к. раз вы гэта ро́біце? — кото́рый раз вы это́ де́лаете?;

ты́я, ~рыя працава́лі ў ле́се — те, кото́рые рабо́тали в лесу́;

2. неопр. (не первый) кото́рый;

к. дзень яго́ ўжо чака́ем — кото́рый день его́ уже́ ждём;

к. раз табе́ гавару́ — кото́рый раз тебе́ говорю́;

3. неопр., разг. (некоторые, иные) кото́рый;

~рыя ўжо прые́халі, а ~рыя яшчэ́ ў даро́зе — кото́рые уже́ прие́хали, а кото́рые ещё в пути́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

адхіну́цца сов.

1. (о загнутом) отогну́ться, отверну́ться, отпахну́ться;

рог насто́льніка ~ну́ўся — у́гол ска́терти отогну́лся (отверну́лся);

2. (свернуть с дороги) посторони́ться;

~ні́ся тро́хі, прапусці́ мяне́ — посторони́сь немно́го, пропусти́ меня́;

3. (податься в сторону) отстрани́ться, уклони́ться, отклони́ться, отшатну́ться;

а. ад уда́ру — отстрани́ться (уклони́ться) от уда́ра;

яна́ рэ́зка ~ну́лася — она́ ре́зко отшатну́лась;

4. перен. (отказаться от общения) отверну́ться, отшатну́ться;

сябры́ ~ну́ліся ад яго́ — друзья́ отверну́лись (отшатну́лись) от него́;

5. перен., разг. отлучи́ться (на короткое время);

а. на хвілі́нку з до́му — отлучи́ться на мину́тку и́з дому

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пасава́ць I несов., спорт. пасова́ть;

п. на край — пасова́ть на край

пасава́ць II несов., карт., перен. пасова́ть;

трэ́ці раз пасу́ю — тре́тий раз пасу́ю;

не́льга п. пе́рад ця́жкасцямі — нельзя́ пасова́ть пе́ред тру́дностями

пасава́ць III несов., разг. (быть подходящим) идти́; подходи́ть, подоба́ть, соотве́тствовать;

зялёнае не пасу́е да блакі́тнага — зелёное не идёт (не подхо́дит) к голубо́му;

у го́сці не пасу́е хадзі́ць по́зна — в го́сти не подоба́ет ходи́ть по́здно;

ці́хі го́лас не ~ва́ў да яго́ мо́цнай фігу́ры — ти́хий го́лос не соотве́тствовал его́ кре́пкой фигу́ре

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наўме́ нареч.

1. на уме́, в уме́;

гэ́та не было́ ў яго́ н. — это́ не́ было у него́ на уме́;

2. (с отрицанием) не до (чего-л.);

цяпе́р гэ́та яму́ не н. — тепе́рь ему́ не до э́того;

◊ трыма́ць сваё н. — име́ть за́днюю мысль;

гало́днай куме́ хлеб н. — посл. голо́дной куме́ хлеб на уме́;

што ў каго́ н., той пра то́е і дзяўбе́ — посл. у кого́ что боли́т, тот о том и говори́т;

жыво́му жыво́е н. — посл. живо́й о живо́м и ду́мает

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бізу́н, ‑а м.

1. Плецены з раменных палосак арапнік або вітая з ільну, канапель пуга. Сяргейка забег наперад статку, ляснуў бізуном і працягла, як гэта рабіў дзед Патап, закрычаў: — Куды-ы! Хомчанка, — і што? — Міхась насцеражыўся, і рука яго з бізуном, якім збіраўся сцебануць каня, застыла ў паветры. Сіўцоў. // Уст. Сродак экзекуцыі. Пакараць бізунамі. □ Дзе бізуны свісталі, там песні звіняць. З нар.

2. Удар бізуном. Даць дваццаць пяць бізуноў.

3. Сімвал грубай сілы, прымусу. Узнімаюць плугі дзірваны. Ні пана няма, ні слугі, Не гоняць народ бізуны. Купала.

•••

Голы як бізун гл. голы.

Зарабіць бізуна гл. зарабіць.

Прасіць бізуна гл. прасіць.

Схапіць бізуна гл. схапіць.

Усыпаць бізуноў гл. усыпаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

блудзі́ць, блуджу, блудзіш, блудзіць; незак.

1. Згубіўшы арыенціроўку, хадзіць у пошуках правільнага выйсця. Хто пытае, той не блудзіць. Прыказка.

2. Хадзіць, вандраваць у пошуках чаго‑н.; блукаць. — Вось і ўсё наша жыццё, — сказаў, уздыхнуўшы, старэйшы. — Блудзім па свеце, ходзім па зямлі, ды ўсё не па сваёй. Галавач. Я з вамі, гуслі, блудзіў па свеце, Шукаў я з вамі жыццёвы вырай. Гурло. // Пераходзіць з аднаго на другое (пра вочы, позірк). [Бацька] ляжаў на лаве пры сцяне пад акном, і позірк яго блудзіў па забруджанай мухамі шыбе. Чорны.

3. Разм. Дрэнна паводзіць сябе, распуснічаць. [Кандрат:] — Ці не тая гэта маладзіца, што ўсё лета гаспадара свайго ашуквала ды з Кандратам Парамонавым блудзіла? Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)