Свая́к ‘той, хто знаходзіцца ў сваяцтве з кім-небудзь’, ‘швагер’ (ТСБМ, Нас., Шат., Гарэц., Др.-Падб., Сл. ПЗБ, Варл., Мат. Гом.), своя́к ‘тс’ (ТС), свая́кінь ‘тс’ (Мат. Гом.), ст.-бел. своякъ, сюды ж своя́чка (ТС), свая́кіня (Мат. Гом., Мат. Маг.) ‘сваячка; сястра жонкі’, свая́чына ‘сястра мужа’ (Ян., Мат. Гом.). Укр., рус. своя́к, ст.-рус. своякъ, польск. swojak ‘зямляк’, swak ‘сваяк’, в.-луж., н.-луж. swak, ст.-чэш. svak ‘сваяк’, славац. svák ‘муж цёткі’, серб.-харв. сво̏ја̑к, svȃk ‘муж сястры жонкі’, славен. svák ‘сваяк’, балг. дыял. сва́ко ‘швагер’, ‘пляменнік’. Прасл. *svojakъ ‘суродзіч’. Дэрыват ад прасл. *svojь ‘свой’ з суф. ‑акъ; гл. Фасмер, 3, 584; Трубачоў, История терм., 140 і наст.; у заходнеславянскіх і паўднёваславянскіх формах адбылося сцяжэнне галосных, гл. Сной₁, 621. Шустар-Шэўц (1382–1383) і БЕР (6, 533) рэканструююць прасл. *svakъ аналагічна *svatъ; Шаўр дапускае другаснае *svojak на базе аднаўлення сувязі з *svojь (Шаўр, Etymologie, 45).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
piętno
н.
1. перан. гіст. кляймо; адбітак; знак;
odcisnąć na kim/czym swoje piętno — пакласці свой адбітак на кім/чым;
piętno zbrodni перан. кляймо злачынства;
2. (на скуры) пляма, радзімы знак, радзімка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Sítte
f -, -n звы́чай; pl но́равы
ándre Länder, ándre ~n — ко́жны край ма́е свой звы́чай; старажы́тныя звы́чаі
~n und Gebräuche — звы́чаі і но́равы
so ist es bei uns ~ — так у нас заве́дзена [прыня́та]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
anywhere [ˈeniweə] adv.
1. (y пыт. ск.) дзе-не́будзь, куды-не́будзь; не́дзе, дзе́сьці;
Did you go anywhere yesterday? (Ці) хадзілі вы куды-не́будзь учора?
2. (y адм. ск.) нідзе́; ніку́ды;
I can’t find my purse anywhere. Я нідзе не магу знайсці свой кашалёк.
3. (y сцвярдж. ск.) усю́ды, скрозь; дзе хо́чаш/хо́чаце; куды́ хо́чаш/хо́чаце;
You can buy it anywhere. Вы гэта можаце купіць усюды (у любой краме).
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
дажы́ць сов., в разн. знач. дожи́ть;
д. да вясны́ — дожи́ть до весны́;
д. ты́дзень у санато́рыі — дожи́ть неде́лю в санато́рии;
д. да ста́расці — дожи́ть до ста́рости;
д. аста́тнія гро́шы — дожи́ть после́дние де́ньги;
◊ д. ве́ку — дожи́ть свой век;
д. да сівы́х валасо́ў — дожи́ть до седы́х воло́с
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
запіса́цца сов.
1. в разн. знач. записа́ться;
з. на прыём — записа́ться на приём;
з. ў калга́с — записа́ться в колхо́з;
я так ~са́ўся, што не заўва́жыў, як прайшо́ў час — я так записа́лся, что не заме́тил, как прошло́ вре́мя;
2. разг. (зарегистрировать в загсе свой брак) расписа́ться
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
ме́рка ж., в разн. знач. ме́рка; (критерий — ещё) мери́ло ср.;
пад ~ку не падыхо́дзіць — под ме́рку не подхо́дит;
м. з папе́ры (з вяро́ўкі) — ме́рка из бума́ги (из верёвки);
м. ва́ртасці — мери́ло сто́имости;
◊ ме́раць усі́х адно́й ~кай — ме́рить всех одно́й ме́ркой;
свая́ м. — свой арши́н
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
до́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Плоскі, адносна шырокі і нятоўсты кавалак дрэва, выпілаваны або вычасаны з бервяна. Напілаваць дошак. Сасновая дошка. Замяніць дошкі ў падлозе. □ Станкі былі шчыльна адгароджаны адзін ад аднаго габляванымі дошкамі. Паслядовіч.
2. Школьная прылада, на якой пішуць мелам. Выклікаць вучня да дошкі. Запісаць сказ на дошцы.
3. Прыстасаванне для чаго‑н. у выглядзе пліты, пласціны. Грыфельная дошка. Дошка для аб’яў. Чарцёжная дошка. Шахматная дошка.
•••
Дошка гонару — дошка з прозвішчамі і фатаграфіямі перадавікоў вытворчасці.
Мемарыяльная дошка — дошка, якая служыць для увекавечання памяці аб якой‑н. асобе або падзеі.
Чорная дошка — дошка з прозвішчамі адсталых у рабоце або вінаватых у чым‑н.
Чырвоная дошка — тое, што і дошка гонару.
Ад дошкі да дошкі — ад пачатку да канца, усё, нічога не прапускаючы (прачытаць і пад.).
Разбіцца ў дошку гл. разбіцца.
Свой у дошку гл. свой.
Ставіць на адну дошку гл. ставіць.
Як дошка — пра вельмі худога чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыблі́зіць, ‑бліжу, ‑блізіш, ‑блізіць; зак.
1. каго-што. Прысунуць, перамясціць блізка да каго‑, чаго‑н. — У цябе тут нічога няма?.. [Сіла Прохаравіч] прыблізіў свой твар да самага твару Пеціка. Навуменка. // перан. Зрабіць адпаведным інтарэсам, патрабаванням каго‑, чаго‑н.; непасрэдна звязаць з кім‑, чым‑н. Прыблізіць літаратуру да жыцця. Прыблізіць навучанне студэнтаў да практыкі камуністычнага будаўніцтва.
2. што. Зрабіць больш блізкім у часе, паскорыць наступленне чаго‑н. І Вадап’ян усімі сродкамі стараецца баржджэй прыблізіць тую часіну, калі ён паставіць свой дом на гэтым вось пляцы. Колас. Думаць прымусіць аб заўтрашнім дні, каб камунізма прыблізіць пару. Чарнушэвіч.
3. каго-што. Дапусціць блізкія адносіны з сабой; уключыць у лік прыбліжаных. Не, Гарбачоў не баяўся, што яму не ўдасца зноў прыблізіць да сябе Люсю. Шашкоў. [Пілсудскі] прыкмеціў беглага паручніка і прыблізіў да сябе. Новікаў.
4. каго-што. Зрабіць больш блізкімі, зразумелымі адзін аднаму. Просьба, асабліва такі зварот, нібы прыблізілі Косцю да Марынкі. Шыцік.
5. што. Зрабіць падобным да чаго‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
затармазі́ць, ‑мажу, ‑мозіш, ‑мозіць; зак.
1. што і без дап. Спыніць пры дапамозе тормаза; збавіць ход тормазам. Вылецелі пяць матацыклістаў. Яны затармазілі матацыклы, і адзін з іх падбег да людзей. Шамякін. Шафёр.. зрабіў правы паварот, але раптам рэзка затармазіў. Васілёнак.
2. Спыніцца, збавіць свой ход. Каля маста пярэдні грузавік, а за ім і іншыя затармазілі. Мележ. Вагоны ўздрыгануліся і рэзка затармазілі. Няхай.
3. перан.; што. Разм. Затрымаць, зацягнуць развіццё чаго‑н. Затармазіць справу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)