дра́пацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.
1. Мець прывычку драпаць. [Ленка] ужо ўмела смяяцца, хапаць за валасы, за нос, драпацца. Шамякін. // Тое, што і драпаць 1. Лапкі драпаліся, на твар наліпала павуцінне, за каўнер сыпалася ігліца. М. Ткачоў.
2. Скрэбці, драпаць па чым‑н. з мэтай пранікнуць куды‑н. Сабака драпаецца ў дзверы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Арэ́птам ’раптоўна, нахабна, нястрымна’ (Янк. Мат.). Магчыма, у выніку кантамінацыі раптам з рус. рети́вый ці літ. répti ’хапаць’ або ў выніку нерэгулярных фанетычных змен. Пачатковае а‑ пратэтычнае.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
лёт лёт, род. лёту м.;
лови́ть (хвата́ть) на лету́ лаві́ць (хапа́ць) на ляту́;
стреля́ть (бить) в лёт охот. страля́ць (біць) на ляту́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
zipać
zip|ać
незак. разм. дыхаць, хапаць паветра; хаўкаць;
ledwo ~ie — ледзь дыхае
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Прыла́паць ’прытупаць’ (ТС). Да лапа́ць ’тупаць’ (ТС), параўн. ла́паць 1 ’хапаць, махаць рукамі’, ’лавіць’ (гл.), якое працягвае прасл. *lapati. Дзеяслоў са значэннем ’хадзіць, тупаць’, відаць, утвораны ад гукапераймальнага лап!
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Капка́н, капка́ны ’паляўнічая пастка’, ’кайданы’ (Нас., ТСБМ, Сцяшк.) < рус. капкан, запазычанага з цюрк. kapkan, kapɣan ’пастка, пятля’ < цюрк. qap‑ ’хапаць’ (Фасмер, 2, 186; Шанскі, 2 (К), 56; ЕСУМ, 2, 373).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лапа́ная ’карцёжная гульня, у якой мяняюць карты для складання пар, і калі адна карта можа быць няцотнай, лішняй, таго, хто застаецца з ёй, называюць свінкай’ (Нас.). Дзеепрыметнік ад лапаць ’хапаць’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
łapać
łapa|ć
незак.
1. лавіць, хапаць;
2. разм. хварэць;
dzieci co rok ~ją grypę — дзеці штогод падхопліваюць грып;
~ć oddech — хапаць паветра; хаўкаць;
~ć za slówka — чапляцца да слоў
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ Лакчы́вы ’прагны да яды’ (шальч., Сл. паўн.-зах.), як і ўкр. лапчивий, лапшивий ’хцівы, прагны, пажадлівы’, запазычана з польск. łapczywy, łapciwy ’тс’ Ctapczyć ’хціва хапаць’ < выклічнік lap© lapsi (Слаўскі, 4, 471).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Паха́плівы ’які крадзе хутчэй за іншых’ (Нас.). Да па‑ і хапа́ць ’хватаць’ (гл.). Параўн. пахапа́ць ’пакрасці’ (Нас.). Іншае ж значэнне ў паха́плівы ’лёгкі на пад’ём’, відаць, з ⁺падхоплівы ’які хутка падхопліваецца’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)