ударны муз. інструмент класа ідыяфонаў. Складаецца з 12—18 метал. труб-цыліндраў (звычайна латунных) храматычнага строю дыяметрам 25—38 мм, свабодна падвешаных у метал. або драўлянай раме выш. каля 2 м. Сучасныя З. маюць педальна-дэмпфернае прыстасаванне. Гук здабываецца ўдарам калатушкі з бочачкападобнай галоўкай, абцягнутай скурай. Выкарыстоўваюцца ў сімф. аркестры для імітацыі царк. звону.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
во́льна,
1.Прысл.да вольны (у 1, 2, 4, 5, 6, 8, 10 знач.).
2. Каманда на права трымацца ў страі свабодна. Стаяць вольна! □ — Вольна! — скамандаваў ён [Ягораў]. Байцы ўскалыхнуліся, ім перадалося хваляванне камандзіра.Краўчанка.
3.безас.узнач.вык. Аб адчуванні свабоды. Тут так вольна, так цікава, Што толькі тут ён і жыве.Колас.
•••
Вольна дыхнуцьгл. дыхнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ды́хаць, ды́хаю, ды́хаеш, ды́хае; незак.
1. Паглынаць кісларод і выдзяляць вуглякіслы газ.
Хворы цяжка дыхае.
Расліны дыхаюць лісцем.
2.перан., чым. Быць захопленым чым-н., жыць якой-н. ідэяй.
Ён жыў і дыхаў кансерваторыяй.
3.перан., чым. Вылучаць, распаўсюджваць што-н.; быць прасякнутым чым-н., выказваць што-н.
Ноч дыхала пахамі траў.
Яго творы дыхаюць вайной.
Твар спартсмена дыхаў здароўем.
◊
Дыхаць свабодна (вольна) — адчуваць палёгку, вызваліўшыся ад чаго-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Жа́бнік1 ’пасудзіна для захоўвання жаб’ (ТСБМ). Ад жа́ба1, відаць, праз прым. жабн‑ы з суф. ‑ік (*жабнае месца).
Жа́бнік2 ’расліна Hydrocharis L. (парэз), водарасць, якая свабодна плавае’. Відаць, ад жа́ба1 паводле суіснавання ў вадаёме або іншых прыкмет. Выкарыстоўваецца і як назва іншых раслін (параўн. рус.дыял.жабник ’Filago L. Ranunculus ficaria L., Menyanthes trifoliata L.’ і інш., укр.жабник ’Filago L.’).
Жа́бнік3 ’від шчупака’ (навагр., Жыв. сл., 9). Ад жа́ба1, паводле таго, што гэты від паядае жаб. Параўн. рус.дыял.жабник ’журавель’ (СРНГ), укр.жабоїд ’бусел’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
заці́снуць, -ну, -неш, -не; -ні́; -нуты; зак.
1.каго-што. Затрымаць, зашчаміць, абхапіўшы з усіх бакоў.
З. манету ў кулаку.
З. болт у ціскі.
2.што. Шчыльна заткнуць, сціснуўшы.
З. вушы далонямі.
З. рот (таксама перан.: не даць свабодна выказацца).
3.што. Паменшыць у аб’ёме або зрабіць больш тугім, сціснуўшы.
З. вузел.
4.перан., каго-што. Абмежаваць свабоду ў чым-н., перашкодзіць развіццю, праяўленню чаго-н.
З. крытыку.
З. ініцыятыву.
5.каго. Ціскаючы, замучыць, задушыць (разм.).
З. у натоўпе.
|| незак.заціска́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ГАНІЯТЫ́ТЫ
(Goniatitidae),
атрад вымерлых галаваногіх малюскаў надатр. аманітаў. Каля 300 родаў. Жылі з дэвону да пач. трыясу ў морах. Частка іх свабодна плавала, некаторыя — донныя. На Беларусі рэшткі ракавін пашыраны ў фаменскіх (міжсалявых) адкладах дэвону Прыпяцкай упадзіны.
Мелі плоскаспіральную ракавіну з доўгай жылой камерай. Сіфон краявы, брушны, лопасцевая лінія параўнальна простая. Драпежнікі.
Літ.:
Основы палеонтологии: Моллюски-головоногие. М., 1962;
Богоявленская О.В., Федоров М.Ф. Основы палеонтологии. М., 1990.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
лібера́л, ‑а, м.
1. Прыхільнік лібералізму (у 1 знач.); член ліберальнай партыі.
2.перан.Разм. Той, хто ліберальнічае, займаецца шкодным патураннем. [Сівалоб:] — Дзе ваша пільнасць! Вы — гнілы ліберал! Лепш зусім нічога не пішыце пра ферму, чым узносіць на шчыт немаведама каго.Сабаленка.
3.Уст. Чалавек, які свабодна мысліць; вальнадумец. Наздра ў горадзе лічыўся лібералам і сам аб гэтым заўсёды казаў з задавальненнем.Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
за́гарадкаізагаро́дка, ‑і, ДМ ‑дцы; Рмн. ‑дак; ж.
1. Невысокая перагародка, звычайна ўнутры памяшкання. За загарадкаю на свабодна расстаўленых сталах працавала шмат канторшчыкаў.Гартны.Стаеннік злосна грыз зубамі загарадку, неспакойна біў капытоў цагляную падлогу.Васілевіч.
2. Месца, адгароджанае перагародкаю, плотам. Пасярод [хлява] вузкі калідор, а па баках загарадкі для свіннёй, кожнай асобна.Галавач.[Вера] пазаганяла кароў па загародках.Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
