прымро́іцца, ‑мроюся, ‑мроішся, ‑мроіцца; зак.
1. Уявіцца ў марах. Плывуць, як човен, сані. «Нібы ракою ў Астрахань», — прымроілася Ані. Вялюгін.
2. Прысніцца. Як добра, што можа такая сустрэча прымроіцца толькі ў сне! А. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Рэ́га ’рыбалоўная прылада (аснова з дрэва з нацягнутай сеткай)’ (Мат. Гом.). Магчыма, звязана з літ. назвай палазоў rãgai. Параўн. семантыку назваў рыбалоўных прылад полаз (гл. полаз 2), сані.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
на́рты, ‑аў; адз. нарта, ‑ы, ДМ ‑рце, ж.
Доўгія, вузкія сані ў народаў Поўначы для язды на сабаках або аленях. Алені прыпыніліся, чалавек на партах стаў на калені і глядзеў у мой бок. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
судзі́на, ‑ы, ж.
Разм.
1. Пасудзіна. А пад паветкаю прылады: Вазок, калёсы, панарады, Старыя сані, восі, колы І вулляў некалькі на пчолы. Яшчэ някончаных; судзіна, Стары цабэрак, паўасміна. Колас.
2. Невялікае рачное або марское судна.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пасце́лка ’прасціна’, ’цыноўка з вярбовых прутоў, якой пакрывалі сані’ (Шат.; асіп., Сл. ПЗБ). Рус. постилка ’усё, што падаслана, падкладзена’, укр. херсонск. постилка ’посцілка’. Да па‑слаць. Параўн. таксама посцілка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
воз, -а, мн. вазы́, вазо́ў, м.
1. Сродак гужавога транспарту, прызначаны для язды і перавозкі грузаў; калёсы.
Класці сена на в.
2. Нагружаныя паклажай калёсы, сані і пад., а таксама колькасць таго, што можа змясціцца на павозцы.
Везці в. сена.
В. дроў.
Што з воза ўпала, тое прапала (прыказка). Цэлы в. навін (перан.: вельмі многа). Вазамі вазіць (надта многа). Цягнуць в. (перан.: выконваць усю асноўную работу).
|| прым. вазавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Палу́каш ’плецены кораб, які ўстаўляецца ў драбіны воза або ў сані’ (ТСБМ, Янк. 3.; Сл. ПЗБ, Нар. сл.), палу́кашак ’тс’ (Дразд., Сержп. Земл., Яруш., Федар. VI). З пол(у) і кош (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стальма́х і стэ́льмах ‘майстар, які робіць калёсы, сані’ (ТСБМ, Нас., Касп., Варл., Байк. і Некр., Жд. 2, Сл. ПЗБ), стэ́льмах, штэ́льмах ‘тс’ (Маслен.), сто́льмах ‘сталяр’ (Жд. 2), стальма́к (Гарэц.). Праз польск. stelmach, stalmach, sztalmach ‘тс’ з ням. Stellmacher ‘майстар, які робіць экіпажы’; гл. Карскі, Белорусы, 157; Кюнэ, Poln., 99; аб польскім слове гл. Брукнер, 512. Ст.-бел. стельмахъ (стальмахъ, сталмахъ, столмахь) ‘стальмах’ з ст.-польск. stellmach, stalmach (Булыка, Лекс. запазыч., 89). Сюды ж стальма́шня ‘майстэрня, дзе робяць вазы, сані, прылады для вупражы’ (Сцяшк., Янк. 1).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
першазі́мак, ‑мку, м.
Першая зімовая санная дарога. Здаецца, яшчэ тыдзень-другі — і на змену дажджу пасыплецца снег, ляжа на зямлю мяккім пухам, і заскрыпяць па белым некранутым першазімку вясёлыя сані. Ігнаценка. Першазімак — першы след Уецца белым поясам. Рудкоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расху́таць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
Вызваліць ад таго, што абхінае, пакрывае каго‑, што‑н. [Уладзімір:] Мне хочацца папрасіць, каб .. [Гінка] расхутала Мэрачку і пусціла яе пабегаць. Корбан. Сані спыніліся. Лёкай Пятро расхутаў паноў, павесіў футры ля ляжанкі. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)