чаўно́к, ‑нака, м.
1. Дэталь у ткацкім станку, якая мае форму чоўна, з пражай для пракладвання ўточнай ніці. За кроснамі сядзіць Наста. Лоўка бегае чаўнок, моцна так набіліцы стукаюць, снуецца тонкая пража-кужаль, прыбівае ніткі бёрда к палатку. Каваль.
2. Дэталь у швейнай машыне з двухніткавым швом, якая падае ніжнюю нітку.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ро́ўніца ’равеснік, раўня’ (ТСБМ; маладз., Янк. Мат.; ушац., Нар. лекс.), ’злёгку скручаная пасма валакна, з якой вырабляецца пража’ (ТСБМ), ’плоскасць, роўнасць, пласкаватасць’ (Байк. і Некр.), ро́ўніца/ру́ніца ’раўніна’ (дзятл., Жыв. сл.). Рус. алан., смал., варон. ро́вница ’аднагодак’. Бел.-рус. ізалекса. Да роўны (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перапрэ́гчы, ‑прагу, ‑пражэш, ‑пража; ‑пражом, ‑пражаце, ‑прагуць; пр. перапрог, ‑прагла і ‑прагла, ‑прагла і ‑прагло; заг. перапражы; зак., каго-што.
Запрэгчы іначай або ў што‑н. другое (аднаго і таго ж каня, вала і пад.). Перапрэгчы коней з плуга ў бараку. // Запрэгчы іншага, другога (каня, вала і пад.). [Камісар:] «У Лазавенкі замяні коней. Назад — перапражэш». Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
баво́ўна
(польск. bawełna, ад ням. Baumwolle)
1) кустовая або травяністая расліна сям. мальвавых з насеннем, пакрытым валакном, пашыраная ў тропіках і субтропіках;
2) ватападобнае валакно гэтай расліны, з якога вырабляецца пража.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
га́рус
(польск. harus < ням. Harras, ад фр. Arras = назва фр. горада)
1) баваўняная тканіна палатнянага перапляцення з двухбаковай набіўкай;
2) кручаная каляровая шарсцяная пража для вышывання, вязання і вырабу грубых тканін.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
wool [wʊl] n.
1. шэрсць, во́ўна; руно́
2. шарсцяно́е валакно́; шарсцяна́я пра́жа; шарсцяны́я ні́ткі;
a ball of wool клубо́к во́ўны
3. ва́та; валакно́;
willow wool лы́ка;
poplar wool тапалі́ны пух
♦
draw/pull the wool over smb.’s eyes падма́нваць каго́-н., уво́дзіць каго́-н. у зман
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Руча́йка ’верацяно з наматанымі на яго ніткамі’; ’жменя лёну (валакна)’ (ТСБМ), ручэ́йка ’пачынак, пража на адно верацяно’ (бялын., Нар. сл.; лаг., Гіл.), ’скрутак ачышчанага валакна’ (маладз., Янк. Мат.). Магчыма, з першаснага значэння ’жменя’, ’рука’ развіліся астатнія. Да рука (гл.), параўн. балг. ръко́йка ’жменя калоссяў, якую можна захапіць адной рукой’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БІСУ́САВАЯ ЗАЛО́ЗА
(ад грэч. byssos тонкая пража),
орган двухстворкавых малюскаў, што выпрацоўвае арган. рэчыва (бісус) у выглядзе вельмі моцных нітак. Знаходзіцца ў т.зв. «назе» і гамалагічна падэшвеннай залозе бруханогіх малюскаў; часам яна функцыяніруе толькі ў лічынак. Бісус складаецца з задубленага бялку, блізкага да канхіяліну ракавіны малюскаў і да фібраіну шоўку членістаногіх. Пры яго дапамозе малюскі прымацоўваюцца да субстрату. У старажытнасці і сярэднявеччы бісус выкарыстоўваўся на выраб тканіны (вісону).
т. 3, с. 160
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГРО́ДЗЕНСКАЕ ВЫТВО́РЧАЕ ПРАДЗІ́ЛЬНА-НІ́ТАЧНАЕ АБ’ЯДНА́ННЕ.
Засн. ў 1967 як бавоўнапрадзільная ф-ка. З 1973 прадзільна-нітачны камбінат. З 1980 сучасная назва. Уключае бавоўнапрадзільную і нітачную ф-кі. Асн. прадукцыя (1996): пража баваўняная і змешаная, швейныя ніткі баваўняныя і арміраваныя (бавоўна з поліэфірным стрыжнем). Прадукцыя з’яўляецца сыравінай для трыкатажных, галантарэйных, ткацкіх, швейных і абутковых прадпрыемстваў, ідзе на выраб бялізнавага і верхняга трыкатажу, панчошна-шкарпэтачных вырабаў, пашыў адзення, абутку і інш.
т. 5, с. 420
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Ветрачок ’малы вятрак; рухомае прыстасаванне, якое па форме нагадвае вятрак; малая электрастанцыя’ (КТС), укр. вітрячок, палес. вітрачо́к, вєтрачо́к, виітрачо́к ’прылада, на якую намотваецца пража з цэўкі або верацяна для сушкі’, рус. пск., смал. ветрячок ’ветраны млын магутнасцю для патрэб адной гаспадаркі’, польск. wiatraczek ’ветрачок’. Памяншальная форма лексемы вятрак (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)