◎ Легава́цца ’качацца’ (зэльв., Сцяшк. Сл.), укр.ляговитися ’лажыцца’, ст.-рус.наўг.лѣгивати — мнагакратны дзеяслоў да лѣгати ’выконваць палавы акт’, польск.legiwać, паўд.legować ’часта ляжаць, лажыцца’, н.-луж.zlagowaś, в.-луж.zlehować ’класці, накладваць’, чэш.polehovati ’класціся, прылягаць’. Паўн.-прасл.leg‑ovati sę ’лажыцца (неаднаразова)’ — ітэратыўны адыменны дзеяслоў, утвораны пры дапамозе суф. ‑ovali ад асновы leg‑ / log‑ / lag‑. Семантыка бел. лексемы развілася ад ’(неаднаразова) лажыцца’ праз ’вылёжвацца’ да ’качацца’. Да легчы (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
педага́мія
(ад гр. pais, -idos = дзіця + -гамія)
палавы працэс у караняножак, пры якім адна асобіна дзеліцца на дзве часткі і даччыныя клеткі зноў зліваюцца, утвараючы зіготу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
АНДРАСТЭРО́Н,
мужчынскі палавы гармон (андраген). Асн. прадукт метабалізму тэстастэрону, падобны да яго біял. дзеяннем — здольны выклікаць узмацненне або ўзнікненне другасных палавых адзнак у пазваночных жывёл і чалавека. У значнай колькасці выводзіцца з мачой. Гарманальная актыўнасць андрастэрона прыкладна ў 10 разоў слабейшая, чым тэстастэрону; выкарыстоўваецца ў медыцыне для ацэнкі ўзроўню прадукцыі андрагенаў у арганізме і пакладзена ў аснову колькаснай ацэнкі біял. дзеяння мужч. палавых гармонаў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
прагестэро́н
(ад лац. pro = раней + gestatio = цяжарнасць)
жаночы палавыгармон пазваночных жывёл і чалавека, які ўтвараецца ў жоўтым целе яечніка і рэгулюе абмен рэчываў у арганізме ў час цяжарнасці.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
эстрадыёл
[ад эструс + гр. dia = праз + (алкаг)оль]
асноўны жаночы палавы гармон пазваночных жывёл і чалавека з групы эстрагенаў, які выпрацоўваецца ў яечніках, плацэнце, семенніках; выклікае развіццё другасных жаночых палавых прымет.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
Пі́нда1 ’ганарліўка, якая любіць пышна апранацца’ (Нас.), ’жаночы палавы орган’ (Федар. 6), ’плакса’ (дзятл., Сцяшк. Сл.: карэліц., З нар. сл.), польск.pinda ’какетка’, славен.pȋnką, fȋnka ’vulva’, палаб.pinkă ’тс’, каш.рʼinek ’membrum virile’. Можна рэканструяваць прасл.*pinьka (ж. р.) /*pinъkъ (м. р.) < *pi‑nь, якое да гукапераймальнай асновы *pi‑, да яе узыходзяць і іншыя падобныя славянскія назвы: славен.pí‑pi‑ca, паўд.-слав., чэш., славац.pi‑ča і аг.-слав.pi‑zda (Бязлай, 3, 37).
◎ Пі́нда2 ’гальштук’ (бераст., Сл. рэг. лекс.). Няясна. Магчыма, звязана з літ.pynė ’плеценая стужка’. Параўн. прыпіпда ’тс’ (ГЛ.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГАРЭ́М у біялогіі, устойлівая група самак вакол аднаго самца ў перыяд спароўвання. Уласцівы марскім млекакормячым — вушастым цюленям (коцікам, сівучу), марскім сланам, шэраму цюленю; зрэдку выкарыстоўваюць паняцце гарэм для некат. птушак, рукакрылых, многіх капытных. На аднаго палаваспелага самца ў гарэме прыпадае ад некалькіх асобін да дзесяткаў дарослых самак (у шэрага цюленя — 2—5, у секача паўн. марскога коціка да 50 самак). У жывёл, якія ўтвараюць гарэм, рэзка выяўлены палавыдымарфізм, асабліва ў памерах цела — самцы ў 2—4 разы большыя за самак.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БАЗІ́ДЫЯ
(ад грэч. basidion фундамент),
орган палавога споранашэння ў базідыяльных грыбоў. Утвараецца на канцах дыкарыятычных гіфаў з двух’ядровых клетак. Бываюць: аднаклетачныя (холабазідыі), складзеныя з дзвюх частак (гетэрабазідыі), падзеленыя на 4 клеткі папярочнымі перагародкамі (фрагмабазідыі, або склерабазідыі). У прымітыўных відаў узнікаюць непасрэдна на міцэліі або пры прарастанні спец. клетак (тэліяспораў), у больш высокаарганізаваных — на паверхні ці ў сярэдзіне пладовых цел. На кожнай з іх экзагенна развіваюцца па 2—4 базідыяспоры. У час развіцця базідыя нагадвае сумку. У базідыі завяршаецца палавы працэс — зліваюцца ядры дыкарыёна і дыплоіднае ядро рэдукцыйна дзеліцца.