Мамзэль ’маленькі гаршчок ёмістасцю ў 1 кг’, мамзэлік ’гаршчочак на 2 фунта жыта і меншы’ (Вяр.—Крыв., Сл. Брэс.). Няясна. Можна, аднак, дапусціць семантычны перанос паводле падабенства (знешні выгляд, фігура) з рус. мамзель ’гувернантка’, якое з ням. Mamséll ’гувернантка-францужанка’ < франц. mademoiselle ’паненка’ (складаецца з ma ’мая’ і demoiselle < лац. domonicella — памяншальнае да domina ’пані дому’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Ператраваць (?), параўн. іншую рэканструкцыю і іншае тлумачэнне: пірэтраваць, магчыма, ’вандраваць, валачыцца, падарожнічаць’ у песні: А мой міленькі трэніруе. Ой, нігды ў дому не пануе. Ой, ранюсенька од ’ежджае. Да перад сьветам прыяжджае (Федар. 7, Дад., 237). Да травіць, труць ’паіць атрутай’, перан. ’псаваць нервы, здзекавацца’, менш верагодна з польск. penetrować ’шнарыць, шукаць, абследаваць’ з наступнай менай семантыкі (?).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напіса́ць сов., в разн. знач. написа́ть;
н. лі́тару — написа́ть бу́кву;
н. зая́ву — написа́ть заявле́ние;
н. рама́н — написа́ть рома́н;
н. партрэ́т — написа́ть портре́т;
пра яе́ ~са́лі ў газе́це — о ней написа́ли в газе́те;
ён абяца́ў напіса́ць з до́му — он обеща́л написа́ть и́з дому
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́манить сов.
1. (добыть обманом) прост. вы́мантачыць, вы́дурыць;
2. (вызвать) разг. вы́зваць, вы́клікаць, вы́бавіць;
вы́манить и́з дому вы́зваць (вы́клікаць, вы́бавіць) з ха́ты.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
адагна́цца, адганюся, адгонішся, адгоніцца; зак.
1. Адагнаць каго‑н., прымусіць пайсці прэч. Хлапчукі абляпілі машыну — не адагнацца. Васілевіч.
2. Гонячы (жывёлу), аддаліцца куды‑н., адысці. Мы з авечкамі адагналіся далей ад дому, каб паказаць, што нас блізка няма. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
выно́сіць, ‑ношу, ‑носіш, ‑носіць.
Незак. да вынесці.
•••
Выносіць смецце з дому (хаты) — рабіць вядомым тое, чаго не павінны ведаць іншыя. [Гарлахвацкі:] Спадзяюся, што смецця з хаты выносіць вы не будзеце, каб гэта не лягло бруднай плямай на нашу ўстанову. Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Sal patriae pluris faciendus, quam hospitis mensa
Родную соль варта цаніць больш, чым чужы абед.
Родную соль следует ценить больше, чем чужой обед.
бел. Хоць еш крапіву ды салому, але пры дому. Дома і салома ядома, а на чужыне і гарачы тук стыне. Усюды добра, а дома лепей.
рус. В гостях хорошо, а дома лучше. И дым отечества нам сладок и приятен (А. Грибоедов). Хорошо на Лону, а не так как на дому. Своя печаль чужой радости дороже.
фр. On n’est nulle part aussi bien que chez soi (Нигде не бывает так хорошо, как у себя дома).
англ. East, West, home is best (Восток, запад, а дом лучше).
нем. Ost, West, zu Hause best (Восток, запад ‒ лучше всею дома).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
пазаве́шваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што.
1. Завесіць усё, многае. Людзі пазачынялі аканіцы, пазавешвалі вокны, ніхто не асмельваўся выйсці з дому. Хомчанка.
2. Разм. Завешаць, увешаць што‑н. або ўсё, многае вялікай колькасцю чаго‑н. Пазавешваць двор бялізнай. Пазавешваць усе сцены здымкамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
павыпраўля́ць 1, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., што.
Выправіць усё, многае. Павыпраўляць рэчышчы. Павыпраўляць памылкі ў дыктантах.
павыпраўля́ць 2, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; зак., каго-што.
Выправіць, адправіць усіх, многіх або ўсё, многае. Павыпраўляць людзей у экспедыцыі. Павыпраўляць дзяцей з дому. Павыпраўляць машыны ў поле.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хозя́йничать несов.
1. (вести хозяйство) гаспада́рыць; ухо́джвацца (каля чаго);
дочь хозя́йничала по до́му вме́сто ма́тери дачка́ гаспада́рыла до́ма (ухо́джвалася каля́ до́му) заме́ст ма́ці;
2. перен. (распоряжаться) гаспада́рнічаць, гаспада́рыць, распараджа́цца;
хозя́йничать в чужо́м до́ме, как в своём гаспада́рнічаць (гаспада́рыць, распараджа́цца) у чужо́й ха́це, як у сваёй (у чужы́м до́ме, як у сваі́м);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)