сыпня́к, ‑у, м.
Разм. Сыпны тыф. — Сыпняк у яго [Кастуся], — сказаў .. [фельчар]. — Ён даўно ўжо хворы? Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
patient1 [ˈpeɪʃnt] n. пацые́нт, хво́ры;
I have been a patient of Dr Davis for many years. Я даўно ўжо з’яўляюся пацыентам доктара Дэйвіса.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
старэ́йшы, -ая, -ае.
1. Якому больш гадоў у параўнанні з кім-н.; самы дарослы сярод каго-н.
С. сын.
Старэйшая ў сям’і.
2. старэ́йшы, -ага, мн. -ыя, -ых, м. (у знач. наз.). Дарослы.
Старэйшых павінны слухаць меншыя.
3. Які даўно ўтварыўся, узнік.
Старэйшая школа горада.
4. Які стаіць вышэй за іншых па званні, пасадзе, службовым становішчы.
С. па званні.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
адбале́ць, ‑ліць; зак.
Перастаць балець, супакоіцца. Муж .. памёр так даўно, што боль адбалеў і забыўся. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зацёк, ‑у, м.
След ад вадкасці, фарбы і пад. Даўно пабеленая столь уся зрысована рудымі зацёкамі. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Мярсце́нь ’нябожчык, які даўно ужо памёр’, ’здань’ (паўн., КЭС), мерсьціцца ’здавацца’, прымярэсціцца ’вярзціся’ (там жа), рус. мерещиться ’тс’, рус. ярасл. мерестить ’здавацца’, разан., кастр. мереститься. Да прасл. merkst‑, суфікс якога са ‑sk‑ (Бернекер, 2, 38; Фасмер, 2, 603).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
змарко́ціцца, ‑кочуся, ‑коцішся, ‑коціцца; зак.
Разм. Змучыцца ад працяглай маркоты. — Даўно, вельмі даўно ўжо я ад цябе ліста не меў. І змаркоціўся ж я па гэтым моцна. Крапіва. Кожны раз, як дачка прыязджала дахаты, першае, што пытала маці — ці не змаркоцілася яе Танечка без бацькоў. Пальчэўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ві́слы, ‑ая, ‑ае.
Тое, што і абвіслы. У.. [Змітра] быў аброслы шчацінаю твар, даўно не стрыжаныя віслыя вусы. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непаго́лены, ‑ая, ‑ае.
Які даўно не галіўся. Непаголены, рыжабароды твар .. [Язэпа] з прыпухлымі ад недасыпання вачыма выглядаў няветліва. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Не́ўкач, неўкача ’калісьці, даўным-даўно’ (Сл. Брэс.), неўкоч, неўкоча ’калісьці; калі-небудзь; у хуткім часе’ (ТС), ’калісьці, даўным-даўно’ (лунін., Жыв. сл.), нёкоч ’некалі, калісьці, даўней’ (пін., Нар. лекс.). Відаць, можа быць збліжала са славен. nekoč ’аднойчы, некалі, калісьці’, што з не (адмоўе) і ko ’калі’ (< къ, гл. к), с — узмацняльная партыкула, адпавядае бел. ч(чы), параўн. гэтачы, колечы і інш. (Карскі 2-3, 71; ESSJ SG, 2, 305–306). Спецыфічная беларуска-славенская паралель можа служыць падставай для рэканструкцыі праславянскага дыялектызма (*ne‑kb‑čb?). Сярод беларускіх слоў больш ранняй формай трэба лічыць форму без устаўнога ў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)