вы́ лузацца , ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
1. Выпасці са шкарлупіння, з цвёрдай абалонкі. // Вызваліцца з чаго‑н., з-пад чаго‑н. Грудок гэты толькі што вылузаўся з-пад снегу і яшчэ ўвесь чорны. Лужанін .
2. перан. Разм. Вырвацца, выкруціцца. Вылузацца з дужых рук. □ Мурашкі так абляпілі гадзюку, што яна... ніяк не магла ад іх вылузацца. Гурскі . // Выйсці з цяжкага, непрыемнага становішча, выкруціцца. Вылузацца з бяды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
przypadać
незак.
1. прыпадаць;
2. адбывацца; здарацца; прыпадаць;
przypadać do gustu — прыходзіцца да густу;
przypadać w udziale — выпасці на долю
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
прыйсці́ ся , прыйду́ ся, пры́ йдзешся, пры́ йдзецца; прыйшо́ ўся, -шла́ ся, -ло́ ся; прыйдзі́ ся; зак.
1. Аказацца адпаведным, падыходзячым.
Туфлі прыйшліся па густу.
Зрабіць што-н. як прыйдзецца (сяк-так; разм. ). Есці што прыйдзецца (што трапіцца, што знойдзецца; разм. ).
2. (1 і 2 ас. не ўжыв. ). Супасці з чым-н. ; трапіць куды-н. , у што-н.
Свята прыйшлося на нядзелю.
3. безас. Выпасці на долю.
Мне не прыйшлося многа вучыцца.
На кожнага прыйшлося па дваццаць рублёў.
4. безас. , з інф. Аказацца вымушаным (што-н. рабіць).
Мне прыйдзецца тэрмінова паехаць.
|| незак. прыхо́ дзіцца , -джуся, -дзішся, -дзіцца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
улі́ ць , увалью́ , увалье́ ш, увалье́ ; увальём, увальяце́ , увалью́ ць і улію́ , уліе́ ш, уліе́ ; уліём, уліяце́ , улію́ ць; улі́ ў, уліла́ , -ло́ ; улі́ ; улі́ ты; зак.
1. што і чаго ў каго-што . Наліць унутр.
У. ваду ў бочку.
У. новую энергію ў каго-н. (перан. ).
2. перан. , каго-што ў што . Дабавіць, уключыць дадаткова.
У. атрад у партызанскае злучэнне.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв. ), без дап. Выпасці ў вялікай колькасці (пра дождж; разм. ).
Увечары ўліў такі дождж.
|| незак. уліва́ ць , -а́ ю, -а́ еш, -а́ е (да 1 і 2 знач. ); наз. уліва́ нне , -я, н. (паводле 1 знач. ).
У. глюкозы (упырскванне).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Прыгадзі́ ць , прыгодзі́ ць ’даць, паспрыяць’ (ТС ), прігадзі́ цца ’спатрэбіцца; прыдацца’ (Бяльк. ), прыгадзі́ ць (безасаб. прыгадзі́ ла ) ’нечакана прыйсці’: коли цебе тут пригодзило? (Нас. ). Працягвае ст.-бел. пригодити ’дапамагчы’, пригодитися ’спатрэбіцца; адбыцца, здарыцца’ (Ст.-бел. лексікон ), пригожатися ’здарацца; трапляцца, прыходзіцца’ (Статут 1529 ), якое, у сваю чаргу, з прасл. *prigoditi (sę ) < *goditi (sę ) (Бабік, Зб. памяці Слаўскага , 65; ЭССЯ , 6, 188–190); параўн. ст.-рус. пригодити ’дапамагчы’, пригодитися ’спатрэбіцца, быць прыдатным; аказацца, быць; адбыцца, здарыцца’, серб.-харв. пригодити (се ), пригађати (се ) ’здагадвацца’, балг. дыял. прыга́ дам ’дагаджаць, рабіць прыемнасць’, прига́ ждам ’тс’, чэш. přihoditi ’дадаць, прыбавіць’, славац. prihodiť ’тс’, рус. дыял. пригоди́ ть ’даць магчымасць зрабіць, садзейнічаць, спрыяць’, пск. , смал. пригоди́ ться , пригожа́ ться ’спатрэбіцца’, ’удацца, выпасці ; выдацца’, укр. пригоди́ ти ’дагадзіць’, пригоди́ тися ’здарыцца, адбыцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
случи́ ться I сов.
1. зда́ рыцца, вы́ пасці ;
2. (встретиться) тра́ піцца, нада́ рыцца; (прийтись) даве́ сціся; (оказаться) тра́ піцца; (быть, иметься) быць;
случи́ лся здесь друг тра́ піўся тут ся́ бар;
случи́ лось заночева́ ть в по́ ле давяло́ ся (вы́ пала) заначава́ ць у по́ лі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
прыпа́ сці
1. sich ní ederbeugen, sich ní ederwerfen* , sich zu Bó den wé rfen* ; sich drücken, sich schmí egen (да чаго -н. an A );
2. (супасці з чым -н. ) fá llen* vi (s ), kó mmen* vi (s ) (auf A );
3. (выпасці ) anhé im fá llen* ; zuté il wé rden (пра шчасце , гонар )
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
вы́ ехаць , -еду, -едзеш, -едзе; -едзем, -едзеце, -едуць; -едзь; зак.
1. Паехаць, адправіцца з аднаго месца ў другое.
В. з горада.
В. з варот.
2. Едучы, з’явіцца дзе-н.
В. на лясную паляну.
З-за вугла выехала машына.
3. Пакінуць адно месца жыхарства, пераехаўшы на другое.
Жыхары выехалі.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв. ). Плаўна вываліцца, выпасці (разм. ).
Пакет выехаў з рук.
5. перан. , на кім-чым . Выкарыстаць для сваёй выгады чыю-н. працу, якія-н. акалічнасці (разм. , неадабр. ).
В. на памочніку.
В. на акалічнасцях.
|| незак. выязджа́ ць , -а́ ю, -а́ еш, -а́ е.
|| наз. вы́ езд , -у, М -дзе, м. (да 1—3 знач. ).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
umknąć
зак. komu/czemu уцячы; выслізнуць; пазбегнуць; знікнуць; ухіліцца; вышмыгнуць;
umknąć czyjej uwadze — выпасці з-пад чыёй увагі; прайсці па-за чыёй увагай
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
вы́ валіць 1 , ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак. , каго-што .
1. Пераварочваючы, прымусіць выпасці , упасці. Вываліць седакоў з саней.
2. што . Разм. Выйсці, выехаць натоўпам. Тры суседнія вёскі: Некрашы, Баркі і Міцькі, як згаварыўшыся, вывалілі ў лес. Лобан .
3. што . Вылажыць, высылаць што‑н. адкуль‑н. Вываліць на стол усё, што было ў кішэнях. // перан. Расказаць пра што‑н. з усімі падрабязнасцямі.
4. што . Разм. Высунуць. Вываліць язык.
вы́ валіць 2 , ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак. , што .
Зрабіць шляхам валення (пра сукно).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)