ГА́НДАЛЬ,
галіна
Гандаль узнік з паяўленнем грамадскага падзелу працы і таварна-грашовых адносін. У рабаўладальніцкіх і
На Русі гандаль паявіўся ў 9
Развіццю гандлю на Беларусі спрыяла выгаднае
Літ.:
Дарбинян М.М. Торговля и производство: хозяйственные связи. М., 1984;
Долан Э.Дж., Линдсей Д.Е. Микроэкономика:
А.А.Плашчынскі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕ́ДЫ,
вынік пазнання прадметаў і з’яў рэчаіснасці, правільнае яе адлюстраванне ў свядомасці чалавека. Як ідэальнае выражэнне ў знакавай форме аб’ектыўных уласцівасцей і сувязей свету, прыроды і грамадства, веды з’яўляюцца перадумовай і непасрэднай мэтай працэсу пазнання, авалодання вопытам і разуменнем, неабходнымі для спасціжэння аб’ектыўнай ісціны і стваральна-творчай дзейнасці людзей. У ходзе гэтага працэсу ажыццяўляецца пераход ад няведання да ведаў, ад аднаго ўзроўню пазнання да другога, больш высокага і дасканалага. Даследаванне прыроды ведаў пачалося ў антычнай філасофіі, якая аддзяляла свет вечных і нязменных сутнасцей — ідэй або форм ад невыразнага і няўстойлівага свету з’яў. Арыстоцель і Платон лічылі, што веды можна мець толькі аб сапраўдным існым («свеце па ісціне»), а зменлівы пачуццёвы вопыт («свет па меркаванні») з’яўляецца крыніцай ілюзій, меркавання і веры. І.Кант на аснове аналізу структуры і межаў
Працяглая эвалюцыя чалавечых уяўленняў аб свеце вызначыла шматузроўневы характар ведаў.. Як элементы іх структура ўключае паняцці, катэгорыі, тэорыі і
У адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь кожнаму грамадзяніну гарантуецца права на атрыманне агульных і
Літ.:
Лекторский В.Л. Субъект, объект, познание. М., 1980;
Ведин Ю.П. Познание и знание. Рига, 1983;
Полани М. Личностное знание:
Идеалы и нормы научного исследования.
Героименко В.А., Лазаревич А.А., Титаренко Л.Г. Знание. Компьютер. Общество.
С.Ф.Дубянецкі.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
КУПЕ́ЦТВА,
сацыяльны пласт, які займаўся прадпрымальніцтвам пераважна ў галіне гандлю. Атрымлівала прыбытак за кошт перапродажу па больш высокай цане тавараў, што былі куплены ў іх вытворцаў (уладальнікаў). Вядома з глыбокай старажытнасці, у т.л. ў Карфагене,
Ва
Літ.:
Преображенский А.А., Перхавко В.Б. Купечество Руси, IX—XVII вв. Екатеринбург, 1997;
Копысский З.Ю. Экономическое развитие городов Белоруссии в XVI — первой половине XVII в.
Грицкевич А.П. Частновладельческие города Белоруссии в XVI—XVIII вв.: (Соц.-экон. исслед. истории городов).
Швед В.В. Торговля в Беларуси в период кризиса феодализма (1830—1850-е гг). Гродно, 1995;
Торговля, промышленность и город в России XVII — начала XIX в.: Сб.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
прыве́сці, ‑вяду, ‑вядзеш, ‑вядзе; ‑вядзём, ‑ведзяце;
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
увайсці́, увайду, увойдзеш, увойдзе;
1. Зайсці ўнутр чаго‑н., уступіць куды‑н., у межы чаго‑н.
2. Уступіць, уключыцца ў склад, у члены чаго‑н.
3. Змясціцца, умясціцца.
4. Унікнуць у што‑н., разабрацца; асвоіцца з чым‑н.
5.
6.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
frei
1.
1) свабо́дны, во́льны, незале́жны
2) во́льны, незаня́ты, вака́нтны
3) адкры́ты
4) свабо́дны, бесперашко́дны
5) бяспла́тны, дармавы́
6) свабо́дны (von
7)
2.
1) свабо́дна
2) во́льна
3) шчы́ра, адкры́та, не то́ячыся
4) бяспла́тна, да́рма;
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
пе́ршы, ‑ая, ‑ае.
1.
2.
3. Які з’явіўся крыніцай або аб’ектам дзеяння раней за іншых.
4. Які з’яўляецца, здараецца, адбываецца ў самым пачатку чаго‑н.; першапачатковы.
5. Які раней не існаваў, не ўзнікаў.
6. Які пераўзыходзіць у якіх‑н. адносінах усіх іншых.
7. Перадавы, вядучы.
8. Які выконвае асноўную партыю ў аркестры, хоры і пад.
9.
10. У граматыцы — які ўказвае, што суб’ектам дзеяння з’яўляецца сам гаворачы.
11.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лёгкі, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае невялікі цяжар, мала важыць;
2. Спрытны, прыгожы, хуткі (пра паходку, рухі і пад.).
3. Просты, даступны разуменню.
4. Нязначны, невялікі, слабы (па велічыні, сіле, ступені праяўлення).
5. Павярхоўны, неглыбокі, несур’ёзны.
6. Які не мае цяжкага ўзбраення; рухомы.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ляжа́ць, ‑жу, ‑жыш, ‑жыць;
1. Знаходзіцца ўсім целам на чым‑н. у гарызантальным становішчы (пра людзей і некаторых жывёл).
2. Знаходзіцца, размяшчацца на якой‑н. паверхні нерухома (бакавой часткай, гарызантальна);
3. Пакрываць, ахутваць сабою што‑н.
4. Змяшчацца, знаходзіцца дзе‑н.
5. Размяшчацца, займаць якую‑н. прастору; распасцірацца.
6. Праходзіць, пралягаць; мець напрамак куды‑н. (пра дарогу і пад.).
7. Быць укладзеным, надзетым тым ці іншым чынам.
8.
9. У спалучэнні са словамі «на душы», «на сэрцы», «на сумленні» азначае: быць прадметам затоеных турбот, пастаяннай трывогі, роздуму і пад.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заста́цца, ‑стануся, ‑станешся, ‑станецца; ‑станёмся, ‑станяцеся;
1. Не змяніць свайго месцазнаходжання, астацца на ранейшым месцы.
2. Не перастаць быць якім‑н., кім‑н.
3. Не перастаць існаваць, захавацца, уцалець.
4. Апынуцца ў якім‑н. становішчы, стане і пад.
5.
6.
•••
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)