жыць дзеяслоў | незакончанае трыванне

  1. Быць жывым, існаваць, знаходзіцца ў працэсе жыцця.

    • Доўга ж.
    • Расліны не могуць ж. у цемнаце.
    • Ж. душа ў душу.
    • Ж. як кот з сабакам (не мірыцца).
    • Хто для людзей жыве, той не старэе (з народнай творчасці).

  2. пераноснае значэнне, чым і без дапаўнення. Быць ажыўленым, абуджаным чым-н., поўным руху.

    • Дорога дзень і ноч жыла.

  3. Пра думкі, пачуцці: быць.

    • У народзе жыве ўпэўненасць у перамозе справядлівасці.

  4. Знаходзіцца, пражываць дзе-н., сярод каго-н.

    • Ж. у Мінску.

  5. чым, з чаго і на чым. Падтрымліваць сваё існаванне чым-н., знаходзіцца ў тых або іншых умовах.

    • Ж. сваёй працай.
    • Ж. з агарода.

  6. пераноснае значэнне, кім-чым. Быць захопленым, занятым кім-, чым-н.

    • Ж. надзеяй.
    • Ж. тэатрам.
    • Ж. дзецьмі.

  7. кім і з прыслоўе Весці які-н. спосаб жыцця.

    • Ж. богата.
    • Ж. весела.
    • Ж. бабылём.

  8. Быць у якіх-н. адносінах з кім-н.

    • Ж. дружна з суседзямі.

  9. Знаходзіцца ў інтымных адносінах з кім-н. (размоўнае).

    • Ж. з чужой жонкай.
    • Няхай жыве! — пажаданне поспеху, росквіту.
    • (Сам) бог жыве (размоўнае) — пра добрый ўмовы жыцця, працы.
    • Загадаў доўга жыць — памёр.
    • Жыць з мазаля (размоўнае) — жыць сваёй працай.
    • Жыць чужым розумам — прытрымлівацца чужой думкі, не маючы сваёй.
    • Жыць як набяжыць (прымаўка, размоўнае) — жыць так, як абставіны дыктуюць.
    • У горы жыць ды з перцам есці (прымаўка, іранічны сэнс) — пра жыццё не па кішэні.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

заняволены, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад заняволіць.

2. у знач. наз. заняволены, ‑ага, м. Той, хто знаходзіцца ў няволі, заняволенні. Дрот калючы, дрот высокі. Каты лютыя пільнуюць. Дзень і ноч там у засценках Заняволеных катуюць. Танк.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

знаходжанне, ‑я, н.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. знаходзіць (у 1, 2 знач.).

2. Стан паводле знач. дзеясл. знаходзіцца (у 3 знач.). Абодва падсудныя былі бледныя: доўгае знаходжанне ў астрозе да суда налажыла на іх свой адбітак. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

няведанне, ‑я, н.

Адсутнасць звестак аб чым‑н.; адсутнасць ведаў у якой‑н. галіне. Самая прыкрая рэч, калі чалавек знаходзіцца ў стане поўнага няведання. Колас. Кухарчык адчуваў, што няведанне чужых моў проста падразае яму крылы ў навуку. Сабаленка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падлёдны, ‑ая, ‑ае.

Які знаходзіцца пад лёдам. Падлёдная вада. // Які адбываецца, робіцца пад лёдам. Падлёдная лоўля рыбы. ▪ Ты ведаеш, які гэта цудоўны занятак — падлёдны лоў! — угаварваў мяне Сапуноў, складваючы ў ранец шнуры, кручкі, траўнікі, акунёвыя блёсны. Шашкоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паднябесны, ‑ая, ‑ае.

1. Які распасціраецца да самага неба. У думках і ў душы [Сцяпана] Мая займала першае месца. Найлепшы замак на паднябесным краявідзе начных гор ён аддаў ёй. Дуброўскі.

2. Які знаходзіцца або адбываецца ў паднябессі. Паднябесны палёт.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

стараслужачы, ‑ая, ‑ае.

Які даўно знаходзіцца на ваеннай службе. Яшчэ зусім нядаўна маладога салдата можна было беспамылкова адрозніць ад стараслужачага шмат па якіх знешніх прыкметах. «Маладосць». / у знач. наз. стараслужачы, ‑ага, м. Выбываюць стараслужачыя, прыходзіць новая змена. «ЛіМ».

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эвалюцыянізм, ‑у, м.

1. Вучэнне, паводле якога ўсё існуючае знаходзіцца ў працэсе пастаяннага развіцця, у стане эвалюцыі (у 1 знач.).

2. Напрамак у буржуазнай філасофіі і навуцы, які адмаўляе скачкападобныя, рэвалюцыйныя змены ў працэсе развіцця прыроды і грамадства.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Плі́гаць ’хварэць паносам’, плюнуць ’разам вызваліцца ад вадкіх экскрэментаў (пра дзіця)’ (Нас.), плэгатэ, плэгнутэ, плыгаты ’раптоўна выдзеліць на чалавека вадкія экскрэменты (пра тушку, якая ў гэты час ляціць альбо знаходзіцца на дрэве)’ (драг., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.). Відаць, звязаны з прыметнікам плюгавы (гл.), параўн. плюгивіць, рус. плюга́вгппь ’пэцкаць нечыстотамі, брудам, ванітамі’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

знешні прыметнік

  1. Які знаходзіцца звонку, за межамі чаго-н.

    • З. выгляд.
    • Знешняе асяроддзе.

  2. Які праяўляецца толькі з вонкавага боку і не адпавядае ўнутранаму стану.

    • З. спакой.
    • Знешне (прыслоўе) ён быў задаволены.

  3. пераноснае значэнне: Павярхоўны, пазбаўлены глыбіні, унутранага зместу.

    • З. бляск.

  4. Які адносіцца да зносін з замежнымі дзяржавамі.

    • Знешняя палітыка.
    • З. гандаль.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)