Verbum

Га́мар ₁, пра ’вялікі і цяжкі прадмет’ (Сцяц. Словаўтв.). Спачатку, мусіць, ’вялікі молат, молат’. Параўн. укр. дыял. (зах.) га́мер ’(вялікі) молат’. Запазычанне з ням. Hammer ’молат’, Параўн. Рудніцкі, 555.

Га́мар ₂ ’верхняя ручка ў падоўжнай піле’. Гл. га́мары.

Гаму́ла ’клёцкі з бульбы з салам’ (Бяльк.). Відавочна, запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. gomółka ’камяк; круглы сыр’ (памянш. форма да *gomola). Адсюль бел. гаму́ла. Невядома, ці сюды адносіцца ўкр. гаму́ла ’від кашы; няўдалая ежа (боршч, галушкі)’ (Грынч.)?

Гаптава́ць ’вышываць’ (Шат.), гафтаваць. Ст.-бел. гафтовати (гл. Булыка, Запазыч., 80: пад гафтъ). Укр. гафтува́ти, гаптува́ти (з XVI ст.). Запазычанне з польск. haftować ’тс’, а гэта з с.-в.-ням. heften, ням. heften. Гл. Слаўскі, 1, 390–391.

Герба́рый ’гербарый’ (БРС). Рус. герба́рий, укр. герба́рій. Запазычанне з рус. герба́рий (якое на пачатку XIX ст. з’явілася ў рус. мове з ням. Herbarium або прама з вучонай латыні — herbarium, herbarius < herba ’трава’). Гл. Шанскі, 1, Г, 58–59.

Гімнасцёрка ’гімнасцёрка’ (БРС). Запазычанне з рус. гимнастерка ’тс’, якое ўзнікла ў 1907–1908 гг. (гл. Шанскі, 1, Г, 75; Фасмер, 1, 407, выводзіць рус. слова з гимнастер ’гімнаст’, але, паводле Шанскага, там жа, такая лексема не існавала наогул).

Дзага́рак ’гадзіннік’ (Сцяшк.). Бясспрэчнае запазычанне з польск. мовы. Параўн. польск. zegarek ’тс’, якое з’яўляецца памяншальнай формай. Параўн. таксама польск. zegar ’тс’, ст.-польск. zeger. У аснове польскіх назваў ляжыць ням. Seiger ’клепсідра’. Гл. Булыка, Запазыч., 121; Брукнер, 651.

Добрасардэ́чны ’добрасардэчны’ (БРС). Здаецца, запазычанне з рус. добросерде́чный ’тс’, якое, паводле Шанскага (1, Д, Е, Ж, 146–147), з’яўляецца пераафармленнем старога добросе́рдый (форма добросерде́чный вядома з XVII–XVIII стст.). Калькай з рус., відаць, з’яўляецца і добрасардэ́чнасць (рус. добросерде́чность).

Дра́тва ’дратва’ (БРС, Касп., Шат.). Рус. дра́тва, укр. дратва ’тс’. Запазычанне з польск. dratwa, dratew. Слаўскі (1, 161–162) лічыць, што была зах.-слав. форма *draty (< с.-в.-ням. drāt ’тс’); параўн. і чэш. dratev (гл. Махэк₂, 126).

Дыяло́г ’дыялог’ (БРС). Рус. диало́г, укр. діало́г. Запазычанне праз рус. мову з франц. dialogue (< лац. < грэч.). Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 109–110. Фасмер (1, 512) дапускае магчымасць запазычання ў рус. мове і з ням. Dialog (< лац. < грэч.).

Дэклара́цыя ’дэкларацыя’ (БРС). Укр. деклара́ція. Відаць, запазычанне адносна новага часу з рус. деклара́ция ’тс’ (< польск. deklaracja < лац.; аб рус. слове падрабязна Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 55–56). Старым запазычаннем у бел. мове з польск. з’яўляецца дакляра́цыя (гл.).