Люфт 1 ’гара ў хаце’ (астрав., Сл. ПЗБ). Да люхт (гл.).
Люфт 2 ’зазор паміж часткамі машыны’ (ТСБМ). З рус. мовы, дзе люфт ’тс’ як тэхнічны тэрмін быў запазычаны з ням. Luft ’зазор, шчыліна’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Про́слі ’пасля’ (ТС), про́сля ’пасля’ (Чуд., Сл. ПЗБ). З пасля, после. Аб устаўным ‑р‑ паміж галоснымі і зычнымі ва ўсходне-палескіх гаворках гл. Лысенка, СПГ, 12; прыклады з паўднёвазаходніх гаворак гл. Карскі, 1, 315.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыру́б ’прыбудова да хаты’ (Мат. Маг.), прырубкі ’сцены паміж вокнамі’ (рагач., Сл. ПЗБ). Рус. дыял. прируб ’прыбудова з бярвення, прырубленая да хаты, іншай пабудовы’, прирубка ’тс’, укр. прируб ’прыбудова’. Вытворныя ад прырубіць < рубіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
просве́т в разн. знач. прасве́т, -ту м.;
в просве́те ме́жду дере́вьями у прасве́це памі́ж дрэ́вамі;
просве́т окна́ ра́вен ме́тру прасве́т акна́ ро́ўны ме́тру;
пого́ны с двумя́ просве́тами паго́ны з двума́ прасве́тамі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
укліні́цца, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; зак.
Увайсці, удацца клінам, вузкаю палосай у сярэдзіну чаго‑н. Сабраўся быў павярнуць у вёску, як заўважыў у маладым калгасным садзе, што глыбока ўклініўся ў поле, чалавечую постаць. Хадкевіч. На мяккай мураве ў зацішку. Дзе лес густы ўклініўся ў луг, Гуляюць [дзеці] у ката і мышку. Смагаровіч. У вярхоўях Бярэзіны, прытоку Дняпра, паміж марэннымі ўзвышшамі ўклінілася Верхне-Бярэзінская нізіна. Прырода Беларусі. // Уварвацца куды‑н. Брыгада прарвала варожую абарону, глыбока ўклінілася ў размяшчэнне немцаў. Мележ. Лыжныя батальёны, разведка, конніца, пяхотныя падраздзяленні глыбока ўклініліся ў варожы тыл. Асіпенка. // Уціснуцца паміж кім‑, чым‑н. [Марынка] ўклінілася паміж Паходнем і Заранікам, сунула Паходню свой пакунак і ўзяла абодвух пад рукі. Хадкевіч. // перан. Разм. Умяшацца ў што‑н. — Дык можа б за гэта і па чарцы выпілі? — нарэшце дачакаўся моманту Басько, каб уклініцца ў гаворку мужчын. Ермаловіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Байстру́к 1 бастру́к ’пазашлюбнае дзіця’ (Бяльк., Нас., Касп., Шат., Маш., Сцяшк. МГ, БРС); байструкі ’кураняты, якіх курыца выседзела тайком’ (Інстр. III). Рус. бастрю́к, бастры́к, бастро́к, байстрю́к, байстры́к, укр. байстрю́к, байстру́к, ба́йстер, бастрю́к. Запазычанне з польск. bajstruk (< с.-в.-ням. bastard < лац. bastardus ’тс’). Фасмер, 1, 139; Рыхардт, Poln., 32; Кюнэ, Poln., 42.
Байстру́к 2 бастру́к ’кароткае бервяно, якое кладзецца ў прасценак паміж вокнамі; кавалак бервяна, якім нарошчваюць бярвенне ў сцяне; адлегласць паміж бэлькамі’ (Шушк.). Метафарычнае ўжыванне слова байстру́к 1. Да семантычнага пераходу параўн. укр. копи́л ’байструк; бэлька, слупок’, рус. байстры́к ’байструк; жардзіна, якой прыціскаюць сена’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
перасмы́к
1. Водападзел, узвышша паміж рэчкамі, вадаёмамі (Слаўг.). Тое ж перамы́чка (БРС).
2. Вузкая палоска лесу паміж палямі (Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Ме́сніцтва ’абарона вузкамесніцкіх інтарэсаў’ (ТСБМ). З рус. местничество, якое са ст.-рус. мѣстничество ’сістэма феадальнай іерархіі ў Рускай дзяржаве ў XV–XVII стст., якая рэгулявала адносіны паміж членамі служылых фамілій у залежнасці ад знатнасці роду’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Про́стка ’месца, размытае і залітае вадой’ (Ян.), ’прамая пратока паміж двух выгібаў ракі’ (ТС), ’ход ракі па цячэнні, прастора’, ’выпростваючая пратока, якая прарывае намыўны перашыек’ (басейн Дняпра) (Яшк.). Да просты ’прамы, роўны’. Гл. яшчэ прость.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
асаві́к, ‑а, м.
Абл. Ядомы грыб з чырвонай шапкай; падасінавік. Паміж леташніх лістоў Чырванее асавік, А за ім — кароль грыбоў, Сам магутны баравік. Глебка. Лепей, вядома, было прайсці ў лажок і там карчаваць чырвонагаловыя асавікі. Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)