параўна́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак., каго-што з кім-чым.
1. Паставіўшы побач, супаставіць для ўстанаўлення падабенства ці розніцы.
П. два лікі.
2. Вобразна прыпадобніць.
Полаччыну можна п. са Швейцарыяй.
3. Зрабіць роўным, аднолькавым.
Умовы жыцця і падобныя акалічнасці параўналі гэтых людзей.
|| незак. параўно́ўваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).
|| наз. параўна́нне, -я, н. і параўно́ўванне, -я, н.
Не ідзе ў параўнанне (ні ў якое параўнанне) з кім-, чым-н. (нельга параўноўваць).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
смерць, -і, мн. -і, смярце́й, ж.
1. Спыненне жыццядзейнасці арганізма.
Раптоўная с.
Быць пры смерці (паміраць).
2. у знач. вык. Бяда, гора; спыненне якой-н. дзейнасці.
Творчая няўдача для яго — с.
○
Біялагічная смерць — поўнае спыненне біялагічных працэсаў у клетках і тканках арганізма.
Клінічная смерць — прамежак часу, калі дыханне і сардэчная дзейнасць спыняцца, але тканкі яшчэ ў пэўнай ступені захоўваюць жыццяздольнасць.
◊
Да смерці (разм.) — вельмі моцна.
Не на жыццё, а на смерць — не шкадуючы жыцця.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шко́ла, -ы, мн. -ы, школ, ж.
1. Навучальная ўстанова (пераважна пра пачатковую або сярэднюю).
Хадзіць у школу.
Будынак школы.
Вясковая ш.
Рамесная ш.
Ш. інтэрнат.
Вышэйшая ш. (пра вышэйшыя навучальныя ўстановы).
2. перан. Вывучка, дасягнуты ў чым-н. вопыт, а таксама тое, што дае такую вывучку, вопыт.
Ш. жыцця.
Прайсці армейскую школу.
3. Напрамак у галіне навукі, майстэрства і пад.
Жыновічаўская ш. цымбалістаў.
Стварыць сваю школу ў навуцы.
|| прым. шко́льны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
будзёншчына, ‑ы, ж.
Штодзённыя клопаты; жыццё, нецікавае сваёй аднастайнасцю. [Клаўдзя:] — У жыцці ёсць праца, ёсць будзёншчына. І вельмі цяжка бывае заўважыць, памыліўся ты [ці] зрабіў правільна. Савіцкі. [Рыгор:] — Я радуюся, таварыш Міхась, што папаў у гэтыя ўмовы жыцця; я шчаслівы, што не закалыхала мяне мястэчка сваёю будзёншчынаю. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
даўжыня́, ‑і, ж.
1. Працягласць лініі, плоскасці, цела паміж двума найбольш аддаленымі іх пунктамі. Вымераць даўжыню і шырыню. Меры даўжыні. // Адлегласць паміж канцамі чаго‑н. Даўжыня вуліцы. □ Гэта быў разгром вялікай калоны — каля трох кіламетраў даўжынёю. Шамякін.
2. Працягласць у часе. Даўжыня дня. Даўжыня жыцця.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адарва́насць, ‑і, ж.
Стан адзіноты, адчужанасці, адсутнасць сувязі з кім‑н., чым‑н. Пазіраючы на гэтыя балоты-пустэлі, Лабановіч часамі пачуваў у сэрцы нейкую адарванасць ад жыцця і свету. Колас. Колькі разоў здаралася: стамляўся [Якаў], пачынаў сумаваць у дарозе, уяўляліся нават адзінота, адарванасць ад людзей. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адры́ў, ‑рыву, м.
1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. адрываць — адарваць, адрывацца — адарвацца.
2. перан. Страта, разрыў сувязі з чым‑н. Адрыў формы ад зместу. Адрыў мастацтва ад жыцця.
•••
Без адрыву ад вытворчасці — працягваючы працаваць.
У адрыве ад... — не падтрымліваючы сувязі з кім‑, чым‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абыя́кавасць, ‑і, ж.
Адсутнасць цікавасці да каго‑, чаго‑н. Нават у найбольш слабых творах Чорнага няма іменна аднаго — абыякавасці да жыцця. Адамовіч. Не задавальняюць чытача творы, напісаныя з недаравальнай абыякавасцю да слова. Юрэвіч. // Раўнадушнасць да навакольнага наогул. Уражлівую душу [Тапурыя] ахапіла нейкая здранцвелая абыякавасць. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заскару́злы, ‑ая, ‑ае.
Агрубелы, шорсткі, шурпаты. Грубыя, заскарузлыя рукі нагадвалі ўсохлую патрэсканую зямлю. Дуброўскі. // перан. Адсталы, закаснелы. Дзесьці ў цёмных нетрах заскарузлай Данькавай душы ёсць нешта такое, што можна назваць падабенствам да чалавечых пачуццяў. Шкраба. Кіпела Затонне, выбітае з каляіны заскарузлай плыні вясковага жыцця. Перкін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заскару́знуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Стаць шорсткім, шурпатым; агрубець. Рукі заскарузлі. // перан. Адстаць, закаснець. Калі чалавек заскарузне ў сваіх звычках і ў яго ўсталююцца пэўныя адносіны да работы, да жыцця, да людзей і, нарэшце, да самога сябе, дык ужо вельмі цяжка яго перайначваць. Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)