аперэ́та, -ы, ДМ -рэ́це, мн. -ы, -рэ́т, ж.
1. Музычны камедыйны твор, у якім спевы чаргуюцца з размовай і танцамі.
2. Пастаноўка такога твора на сцэне.
Іграць у аперэце.
3. Тэатр, у якім ставяцца музычна-вакальныя творы камедыйнага характару.
|| прым. аперэ́тачны, -ая, -ае.
А. акцёр.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
◎ Картагра́ч ’карцёжнік’ (Некр.). Штучна створанае складанае слова з другой асновай ‑грач ад дзеяслова граць (іграць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Музіцы́раваць ’іграць на музычным інструменце’, ’займацца музыкай’ (ТСБМ). З рус. музици́ровать ’тс’ (Крукоўскі, Уплыў, 84).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тро́мкаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., што, чым, на чым.
Разм.
1. Іграць на шчыпковым музычным інструменце. Тромкаць на балалайцы. // Няўмела іграць на такім інструменце. / у вобразным ужыв. А так хочацца яшчэ На сасну на стромкую, Дзе вясна дываны тчэ І ў цымбалы тромкае. Іверс.
2. Гучаць (пра шчыпковыя інструменты). [Якім:] — Твая скрыпка [Сымон] будзе цэла: Я ж гляджу яе тут сам, Граць і тромкаць яе дзела! Ну, больш Хаіму не дам! Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рая́ль, ‑я, м.
Музычны клавішны інструмент з металічнымі струнамі, нацягнутымі па гарызанталі. Іграць на раллі. Вучыцца па класу раяля.
•••
Кабінетны раяль — раяль невялікага памеру (у адрозненне ад вялікага, канцэртнага).
[Ад фр. royal — каралеўскі.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Schalméi
f -, -en жале́йка
~ blásen* — ігра́ць на жале́йцы
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
lute
I [lu:t]
1.
n.
лю́тня f.
2.
v.i.
ігра́ць на лю́тні
II [lu:t]
n.
зама́зка f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Про́йгра ’апладненне пчалінай маткі’ (Сцяшк. Сл.), про́jигра ’тс’ (Анох.), про́игра ’вясенні вылет пчол’ (Манаенкава, Словарь). Рус. про́игра ’вылет і таўкатня пчол каля вулля, каб прасушыцца і ачысціцца перад зімоўкай’. Да ігра, іграць (гл.); што да семантыкі слова, то параўн. такія значэнні дзеяслова іграць, як ’спарвацца (аб птушках)’, ’аб злучцы жывёлы’ і да т. п.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Награ́ны, найгра́ны ’аплоднены (пра яйцо)’ (мін., слонім., Жыв. сл.; барыс., чэрв., Сл. ПЗБ; ТС). Да ігра́ць ’спарвацца (аб птушках)’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Свіры́ць ‘ледзь-ледзь гарэць’ (Мат. Гом.), свірэ́ць ‘цьмяна гарэць’ (Сл. ПЗБ). Сюды ж свіру́шка ‘газоўка’ (чэрв., рагач., ЛА, 4). Параўн. рус. наўг. свири́ть ‘прасочвацца (пра ваду)’. Відаць, імітатыў на базе прасл. *svirati, *sviriti ‘свісцець, гудзець’, параўн. стараж.-рус. свирати, свирити ‘іграць на дудцы’, серб.-харв. сви́рати, сви́рити ‘гудзець, іграць на дудцы, скрыпцы’, славен. svírati ‘тс’, svíriti ‘гудзець, свісцець’, балг. сви́ря ‘іграць на музычным інструменце; гудзець, выдаваць гук; свісцець’, макед. свири ‘іграць (на музычным інструменце); гудзець, свісцець; стракатаць (пра цвыркуна)’, ст.-слав. свирати ‘іграць на дудцы’. Роднаснае ст.-ісл. svarra ‘бушаваць, свісцець’, ням. surren, schwirren ‘гудзець, свісцець’, ст.-інд. svárati ‘гучаць’, лац. susurrāre ‘шыпець, шаптаць; гудзець’ (Фасмер, 3, 579; Сной₂, 716). Зыходная семантыка захавалася ў свіро́ла ‘свістулька (самаробная)’ (Мат. Гом.), параўн. макед. дыял. свиро́л ‘жалейка, дудка’; сьвірэ́ц ‘музыка, што іграе на дзвюх дудках, звязаных разам’ (Ласт.), параўн. балг. свире́ц ‘музыкант на народных інструментах’, серб. сви́рац ‘музыка, што іграе на дудзе’ < прасл. *svirьcь (насуперак БЕР, 6, 554, не толькі паўднёваславянскі дыялектызм). Спецыфічная семантыка ‘цьмяна гарэць’ грунтуецца на гукавым суправаджэнні такога гарэння (шыпенні, гудзенні і пад.). Гл. таксама свірчэць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)