napaść

I

1. ж.нападзенне; агрэсія; нападкі;

2. прыступ

II napa|ść

зак.

1. напасці; атакаваць;

2. найсці; ахапіць; апанаваць;

co cię ~dło? — што на цябе найшло?

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

след, -у, М сле́дзе, мн. сляды́, слядо́ў, м.

1. Адбітак чаго-н. (нагі, колаў і пад.) на якой-н. паверхні, знак ад дотыку.

Птушыныя сляды.

Конскі с.

Сляды кіпцюроў.

2. перан., чаго. Прыкмета, адметная рыса чаго-н.

Сляды пажару.

Сляды злачынства.

◊

Без следу — зусім бясследна знікнуць, згінуць і пад.

Замесці сляды — знішчыць, утаіць тое, што можа быць доказам віны.

І следу не засталося — пра поўнае знікненне, адсутнасць чаго-, каго-н.

Ісці па чыіх-н. слядах — дзейнічаць, прытрымліваючыся чыйго-н. вучэння або беручы прыклад з каго-н.

Напасці на чый-н. след — атрымаць звесткі, якія дапамагаюць выявіць, знайсці каго-, што-н.

Не след — не варта.

Як след — як мае быць, як трэба.

|| прым. следавы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.; спец.).

Кантрольная следавая паласа (на граніцы).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Éinfall

m -s, fälle

1) абва́л

2) уварва́нне, напа́д

3) неспадзява́ная ду́мка, ідэ́я, заду́ма

auf den ~ kómmen* — напа́сці на ду́мку

jmdn. auf den ~ bríngen* — наве́сці каго́-н. на ду́мку

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

насе́сці разм.

1. (у што-н., на што-н.) (in Ménge) sich sétzen; éinsteigen* vi (s);

2. (пра пыл і г. д.) sich (án)sétzen; níederschlagen* vi (s);

3. (папрабаваць) (be)drängen vt;

4. (накінуцца, напасці) sich stürzen (на каго-н. auf A)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

тыл м. вайск., тс. перан. Hínterland n -(e)s, Rücken m -s, -;

напа́сці з тылу на каго-н. in den Rücken fállen (D);

абыхо́дзіць з тылу von hínten umgéhen*; im Rücken fássen;

захо́дзіць у тыл каму-н. j-n umgéhen*;

забяспе́чыць тыл den Rücken décken

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

абры́нуцца

1. (абрушыцца, абваліцца) zusámmenstürzen vi (s), éinstürzen vi (s);

2. (пра няшчасце, турботы) heréinbrechen* vi (s), heréinstürzen vi (s) (на каго-н. über A);

3. разм. (напасці, наваліцца) sich stürzen (на каго-н. auf A), hérfallen* vi (s) (на каго-н. über A)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Варапа́й ’фальклорны эпітэт мужа або жаніха; эпітэт каравая’ (КЭС). Рус. воропай, укр. воропай ’тс’, польск. nawropić ’злавацца’, серб.-харв. vŕpoljiti se ’круціцца, не сядзець на месцы’. Шэраг слоў з гэтым коранем падае Сразнеўскі (1, 303; 2, 271): воропъ ’нападзенне’, наворопити ’напасці’, наворопъ ’раз’езд (ваен.)’, наврапъ ’рабаванне, здабыча’. З ц.-слав. врапъ ’ён выводзіць’ ст.-рус. врапѣти ’ўзмацніцца’, съврапѣтисꙗ ’сціхаць’. Рудніцкі (1, 480) услед за Фасмерам (1, 354) лічыць варапай < во́ропъ. Прасл. *vorpъ ён супастаўляе са ст.-в.-ням. wērfan, англ. to warp, вытлумачваючы семантыку ў адпаведнасці з паданнем аб выкраданні нявесты. Гл. Праабражэнскі, 1, 97; Скок, 3, 629; Міклашыч, 395; Карскі, РФВ, 49, 18; Карскі, Труды, 395. Іншыя значэнні (у тым ліку і вытворных форм): варапай ’сляпец’ (Нас.), варопаўка ’жаба (лаянкавае слова)’ (КЭС), ворапень ’лодыр, абібок’ (Бяльк.) трэба лічыць другаснымі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Найсці́, найці́ ’найсці’, ’знайсці’, ’нарадзіць’ (Бяльк., Яруш., Кліх, Пятк., Сл. ПЗБ, ТС), найсці́ся, найці́цца ’знайсціся’, ’нарадзіцца’ (Жд. 1, Сцяшк. Сл., Мат. Гом., Юрч., Сл. ПЗБ, ТС). Параўн. рус. найти́, укр. найти́, польск. najść, чэш. najít, славац. nájsť, в.-луж. nańć, nadeńc, н.-луж. najś, славен. nájti, серб.-харв. наћи, балг. на́йда, макед. найде, што дае падставы для рэканструкцыі *na‑iti (гл. ісці), звычайна са значэннем ’найсці, напасці, натрапіць’ і ’знайсці’ (параўн. Копечны, Zákl. zásoba, 65). Значэнне ’нарадзіць’, ’нарадзіцца’, якое адлюстроўвае эўфемізм, што мае засцерагальную (ахоўную) функцыю (паводле Машыннага, «ma na celu wprowadzenie w błąd złych mocy», Kultura, II, 1, 277), таксама вядома большасці славянскім мовам, параўн. рус. найти сына і прынятыя формулы, што «тлумачаць» дзецям іх з’яўленне: найти в крапиве, найти за углом, серб.-харв. нашло се дијете (Вук) і інш.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зза́ду

1. нареч. (где) позади́, сза́ди; назади́;

ён сядзе́ў далёка з. — он сиде́л далеко́ позади́;

2. нареч. (откуда) сза́ди;

напа́сці з. — напа́сть сза́ди;

3. в знач. предлога с род. поза́ди, сза́ди; за (кем, чем);

ён ішо́ў з. во́за — он шёл позади́ (сза́ди) во́за, он шёл за во́зом

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

накі́нуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак., на каго-што.

1. Кінуўшыся, напасці на каго‑н. Сабака накінуўся на чалавека. □ Паліцыя пакінула падворкі, з нагайкамі накінулася на людзей. Пестрак. Аднекуль зверху на буслоў накінуліся два буйныя драпежнікі. Самусенка.

2. Пачаць раптам папракаць, лаяць каго‑н. — Вечна ты не верыш! — накінулася на.. [Ахметку] Люся. — І не сорамна табе? Даніленка. — А вы што стаіце. .. Годзе абіваць бокі, — накінулася раптам на ўсіх разгневана Малання. Мележ.

3. Пачаць з азартам, прагнасцю што‑н. рабіць. Накінуцца на кнігі. Накінуцца на ежу. □ Андрэй з нейкай лютасцю накінуўся на работу. Шахавец. Вёска хадзіла цяпер па ягады, а на грыбы яна накінецца пазней, калі баравікі пойдуць. М. Стральцоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)