По́льза, по́лза ’карысць’ (ТС), по́льга ’палёгка’ (А. Чэмер), по́лза ’добры ўзятак’ (Анох.), по́льзаваць ’мець карысць’, ’лячыць’ (Юрч. СНЛ). Укр.пі́льга ’палёгка, супакаенне’, рус.по́льза ’карысць’, по́льга ’карысць, выгада; палёгка (паляпшэнне здароўя)’, палаб.püʼölga ’карысць’, славац.polaha ’палёгка; дапамога’, балг.по́лза, ст.-слав.польѕа, польза. З прасл.*polьga ад *lьga (Фасмер, 3, 321; Чарных, 2, 54; БЕР, 5, 497). Гл. льга, ільга́ ’лёгкасць, палёгка’, формы з ‑л‑ — у выніку т. зв. трэцяй палаталізацыі.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ле́кі, ‑аў; адз.няма.
Разм.
1. Лякарства. Прыехаў у маёнтак новы доктар з поўным сундуком усякіх лекаў.Якімовіч.Дзеда ўлажылі ў пасцель, паставілі на тумбачку бутэлечкі з лекамі, шклянку з вадой.Хомчанка.//перан. Пра сродак, які дапамагае перажыць што‑н. непрыемнае. Хто мае права залазіць у чужую душу? Асабліва, калі няўпэўнена, што словы твае будуць лекамі.Чорны.
2.Дзеяннепаводлезнач.дзеясл.лячыць і лячыцца; лячэнне. Доктар больш не гаварыў і, назваўшы настаўніка, перадаў яму, што хворы павінен застацца на лекі ў бальніцы.Нікановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
leech
[li:tʃ]1.
n.
1) п’я́ўка f.
to stick like a leech — прычапі́цца, як п’я́ўка
2) вымага́льнік -а m.; крывапі́вец -ўца m.
3) Archaic ле́кар -а m.
2.
v.i.
1) ста́віць п’я́ўкі
2) Archaicлячы́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
treat
[tri:t]1.
v.i.
1) ста́віцца, абыхо́дзіцца
He treats his horses well — Ён до́бра абыхо́дзіцца са сваі́мі ко́ньмі
2) лячы́ць
to treat a tooth — лячы́ць зуб
3) трактава́ць, разгляда́ць
This magazine treats the progress of science — Гэ́ты ча́сапіс разгляда́е по́ступы ў наву́цы
4) абмярко́ўваць
5) частава́ць
He treated his friends to ice cream — Ён пачастава́ў сваіх сябро́ў маро́зівам
6) фундава́ць, прастаўля́ць
I’ll treat today — Сёньня я фунду́ю
2.
n.
1) пачасту́нак -ку m.
2) прые́мнасьць, асало́да f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
nurse
[nɜ:rs]1.
n.
1) мэдыцы́нская сястра́, мэдсястра́f.
2) ня́нька f.
2.
v.
1) быць, працава́ць мэдсястро́й
2) дагляда́ць; лячы́ць(хво́рых і пад.)
3) ня́ньчыць (дзяце́й)
4) кармі́ць (дзіця́ грудзьмі́)
•
- nurse a plant
- nurse a fire
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
cure
[kjʊr]1.
v.t.
1) лячы́ць, выле́чваць
2) пазбыва́цца (благо́е звы́чкі)
3) кансэрвава́ць
2.
n.
1) сро́дак -ку m.
a rest cure — лячэ́ньне адпачы́нкам
2) лек -у m.; ле́кі pl.
There can be no cure — На гэ́та няма́ ле́каў
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
чараўні́к, ‑а, м.
1. У казках і павер’ях — той, хто можа чараваць, валодае чарамі; вядзьмар. Усё роўна, як у тых страшных казках, дзе злы чараўнік ператварае чалавека ў жабу ці яшчэ якую погань...Шахавец.І Харытон Шчыт, маленькі, ужо сагнуты гадамі, у пацямнелым скураным фартуху, снуючы па кузні ў гэтым дрыготкім святле, быў падобны на чараўніка з казкі.Хадкевіч.
2. Знахар. Як хвор ды бедзен — сам бяруся Лячыць сябе: я чараўнік! Бо я без доктара лячуся, — Бо я мужык, дурны мужык.Купала.
3.перан. Той, хто зачароўвае, захапляе чым‑н. Чараўнік слова. □ І яшчэ многімі сваімі творамі здзіўляў, зачароўваў, радаваў і хваляваў мяне гэты чараўнік паэзіі [Аркадзь Куляшоў].Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Варажы́ць ’гадаць, чараваць’ (БРС, Інстр. II, Гарэц., Яруш.). Рус.ворожить ’гадаць’, укр.ворожити, польск.wróżyć, чэш.vražiti ’тс’, балг.вража́ ’варажу’, серб.-харв.вра̀жати ’лячыць, працаваць урачом’, славен.vražiti ’шкодзіць шляхам варажэння’. Прасл.*vorẑiti. Варажыць лічыцца вытворным ад вораг ’чараўнік, д’ябал’ (Праабражэнскі, 1, 96–97; Фасмер, 1, 353; БЕР, 1, 179–180; Абаеў, Осет. язык, 1, 581). Вайян (RÉS, 35, 1958, 93 і наст.), спасылаючыся на Брукнера (632), дзе wróżyć супастаўляецца з wierzgać, лічыць, што варажыць першапачаткова мела значэнне ’кіданне жэрабя’ (параўн. рус.ворожа, ст.-польск.wróża ’жэрабя’). Гл. таксама Шанскі, 1, В, 165–166; Рудніцкі, 1, 478–479; Скок, 3, 616–617; Коген, Запіскі, 191.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГІПАКРА́Т
(Hippokratēs; 460 да н.э., в. Кос, Грэцыя — каля 370 да н.э.),
старажытнагрэчаскі ўрач, рэфарматар антычнай медыцыны, матэрыяліст.Мед. адукацыю атрымаў пад кіраўніцтвам бацькі Геракліда; у якасці вандроўнага ўрача (перыядэўта) наведаў М. Азію, Лівію, узбярэжжа Чорнага м., быў у скіфаў, азнаёміўся з медыцынай народаў Пярэдняй Азіі і Егіпта. У сваіх працах, якія ляглі ў аснову развіцця клінічнай медыцыны, адлюстраваны ўяўленні пра цэласнасць арганізма, індывідуальны падыход да хворага і яго лячэння, паняцце пра анамнез, вучэнне пра этыялогію, прагноз, тэмперамент і інш. Кіраваўся пры лячэнні 4 прынцыпамі: прыносіць карысць і не шкодзіць; супрацьлеглае лячыць супрацьлеглым; дапамагаць прыродзе і, захоўваючы асцярожнасць, шанаваць хворага. Гіпакрат быў выдатным хірургам: распрацаваў прынцыпы лячэння ран, пераломаў, вывіхаў, фістул, спосабы выкарыстання павязак (шапка Гіпакрата) і інш. З імем Гіпакрата стасуецца ўяўленне пра высокае маральнае аблічча і прыклад этычных паводзін урача. Гіпакрата называюць «бацькам медыцыны».
Літ.:
Рожанский И.Д. История естествознания в эпоху эллинизма и Римской империи. М., 1988.