валачы́ся, -лаку́ся, -лачэ́шся, -лачэ́цца; -лачо́мся, -лачаце́ся, -лаку́цца; вало́кся, -лакла́ся, -лакло́ся; валачы́ся; незак.
1. Тое, што і валачыцца (у 1 знач.).
2. Ісці з цяжкасцю, плесціся (разм.).
Ледзь валокся з поля.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адху́каць, -аю, -аеш, -ае; -аны; зак., каго-што.
1. Адагрэць дыханнем.
А. рукі.
2. перан. Выратаваць, вярнуць сілы (доглядам, увагай і пад.).
Ледзь адхукалі малога.
|| незак. адху́кваць, -аю, -аеш. -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
давалачы́ся, -лаку́ся, -лачэ́шся, -лачэ́цца; -лачо́мся, -лачаце́ся, -лаку́цца; -ло́кся, -лакла́ся, -ло́ся; -лачы́ся; зак. (разм.).
3 цяжкасцю дайсці, дабрацца да якога-н. месца.
Ледзь давалокся да хаты.
|| незак. давалака́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
дапле́сціся, -ляту́ся, -ляце́шся, -ляце́цца; -ляцёмся, -лецяце́ся, -ляту́цца; -лёўся, -ляла́ся, -ло́ся; -ляці́ся; зак. (разм.).
Марудна, з цяжкасцю дайсці да якога-н. месца.
Ледзь даплёўся да ложка.
|| незак. даплята́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чу́тны, -ая, -ае; чуце́н, чутна́, -но́.
1. Такі, што можна чуць.
Ледзь ч. шэпт старога бору.
2. у знач. вык. Чуецца, гучыць, адчуваецца.
У кнізе ч. подых гераічнай гісторыі Беларусі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адкупі́цца, -куплю́ся, -ку́пішся, -ку́піцца; зак., ад каго-чаго.
Вызваліцца ад якой-н. залежнасці, ад якіх-н. абавязкаў за плату, хабар і пад.; выкупіць сябе.
Ледзь адкупіўся.
|| незак. адкупля́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
душо́к, -шку́, м. (разм.).
1. Пах ад чаго-н., што пачынае загніваць.
Рыба з душком.
2. перан. Ледзь прыметнае праяўленне чаго-н. (у поглядах, настроях і пад.).
Газета з ліберальным душком.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
запу́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Закрыцца пухлінай. Вочы запухлі. Ледзь-ледзь блішчаць праз шчылінкі. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэдупліка́цыя, ‑і, ж.
Спец. Словаўтварэнне пры дапамозе падваення асновы слова (напрыклад: чуць-чуць, ледзь-ледзь).
[Ад лац, reduplicatio — падваенне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тыль ‘прачуханец’: даў тылі, як заяц кабыле (Вушац. сл.). Няясна. Дэфармаванае тыле ‘столькі’ (гл.)? Параўн. ст.-бел. тыле ‘тс’ (XVI ст., ГСБМ), укр. тиль‑тиль ‘ледзь-ледзь’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)