1. Які мае адносіны да свінні, належыць свінні. Свінячы лыч.// Уласцівы свінні, свінням. [Злобіч:] — Трэба не нервы мець, а вяроўкі, каб трываць гэты свінячы піск.М. Ткачоў.// Прызначаны для свіней. Але япручкі пішчаць там [на другім паверсе] пачалі, непакоіцца, галадоўку аб’явілі і свінячых прысмакаў не захацелі есці.Колас.
2.перан.Лаянк. Паганы, свінскі, які не заслугоўвае павагі. Свінячая морда. □ [Цётка Даша:] — Я гэтага свінячага пана зараз так турну з двара, што ён дарогі ў свой маёнтак не знойдзе!Шашкоў.Загула грамада Ды загаманіла: — Ці ж дастойна суда свінячае рыла?Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Разгламаздзі́ць ’разабраць, расплесці’ (Юрч. СНЛ), разгламазда́чыць, разгламаздзя́чыць ’разгрувасціць’ (Юрч. СНЛ), разгломоздзи́ць ’раструшчыць’ (Нас.), гламза́ ’неакуратная асоба’, гламжэ́нне ’псаванне, неакуратная работа’ (Юрч. СНЛ). Здзіўляе фармальнае падабенства з гламазда́ ’расцяпа, нехлемяжы і пад.’ (гл.), але ў такім выпадку застаюцца незразумелымі семантычныя сувязі. Апошнія формы можна параўнаць з літ.glamužỹs ’кіпа’, ’стос’, glámžymas ’камячанне’, glámžyti ’камячыць’. Фармальнае падабенства прымушае меркаваць і пра сувязь з гро́мазд (гро́мызд, гро́мыст) ’вялікія непатрэбныя рэчы, хлам’ (Юрч.; мсцісл., Нар. сл.), рус.гро́мо́зд ’куча непатрэбных рэчаў, хлам’, громозди́ть ’бязладна класці’, польск.gromaździć ’нагрувашчваць’, якія звязаны з грамада́ (гл.), а ‑л‑ на месцы ‑р‑ узнікла пад уплывам слова гламазда.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
БЕЛАРУ́СКА-ЎКРАІ́НСКІ КАМІТЭ́Т ПО́МАЧЫ АХВЯ́РАМ ВАЙНЫ́ (Беларуская грамада) у Барнауле, дабрачынная арганізацыя па аказанні дапамогі бежанцам 1-й сусв. вайны. Дзейнічаў з перапынкамі з пач. 1918 да канца 1920. Задачы: абарона матэрыяльных і юрыд. інтарэсаў бел. і ўкр. бежанцаў, культ.-асв. дзейнасць сярод іх. Старшыня М.Ф.Бліадухо. Супрацоўнічаў з к-тамі бежанцаў інш. нацыянальнасцяў. У 1918 уваходзіў у Міжнар.к-т бежанцаў у Сібіры (Барнаул). У час грамадз. вайны дзейнасць неаднойчы забаранялася ваен. і цывільнымі ўладамі Барнаула.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Multae manus onus levant/levius reddunt
Шмат рук аблягчаюць/робяць больш лёгкім цяжар.
Много рук облегчают/делают более лёгкой тяжесть.
бел.Грамада ‒ вялікі чалавек. Моцны статак чарадою, а людзі грамадою. Калі робіш укупе, не баліць у пупе.
рус. Семьёй и горох молотят. Верёвка крепка с повивкой, а человек с помощью. В одиночку не одолеешь и кочку, артелью и через гору впору. Где руки и охота, там спорная работа. Берись дружно, не будет грузно/тяжело. У одного с трудом, у двух смехом. Где двое работают, там и песня слышна.
фр. П faut se tenir la main (Следует держаться вместе/помогать друг другу). On ne peut se battre seul (Нельзя сражаться в одиночку).
англ. Many hands make light work (Много рук облегчают работу).
нем. Viele Hände machen schnell ein Ende (Много рук ‒ быстрый конец). Viele Hände haben bald Feierabend (Много рук ‒ быстрый конец рабочего дня).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
стадо́ла, ‑ы, ж.
1.Уст. Канюшня на заезным двары. Будынак пры гасцінцы — гэта была карчма, самая сапраўдная, з стадолаю і нацярушанаю перад ганкам саломаю.Чорны.
2. Вялікі хлеў. Грышка, бегучы ў стадолу памагаць бацьку адвязваць каровы, убачыў, што каля ганка панскіх пакояў вялікая грамада польскіх жаўнераў.Чарот.// Хлеў, канюшня наогул. Пастанавілі адразу пачаць падрыхтоўку да калгаснага будаўніцтва, і на першую чаргу назначылі будоўлю вялікае стадолы на ўсю, якая мела быць абагулена, жывёлу.Зарэцкі.//Разм. Пра вялікае, няўтульнае, нядобраўпарадкаванае памяшканне, жыллё. Але ў хаце — адзін пакой, як стадола. Адгарадзіць бы які куток...Шамякін.[Сын:] — А дроў, дроў колькі трэба, каб нагрэць такую стадолу!Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пракулі́ка ’нешта незвычайнае, цуд (аб чалавеку)’ (слонім., Нар. лекс.). Дэрыват ад *пракулікаць з суф. ‑а або, паколькі няясна значэнне прыстаўкі, утварэнне з прыстаўкай пра- ад * кулі к (гл.). У такім выпадку, відаць, звязана з кулікушкі ’гульня ў жмуркі’, пры якой той, што жмурыць кугікае (пераймае крык куліка?), параўн. рус.кули кіі ’дзіцячая гульня ў хованкі’. Больш верагодна, аднак, непасрэдная сувязь з рус.кулік ’пераадзеты’, куликать ’п’янстваваць’, польск.kulik, kulig ’масленічная забава, калі пераапранутыя едуць на санях з музыкай і песнямі і адведваюць па дарозе суседзяў’, ст.-польск.kulig, kulik ’удзельнік масленічнай забавы’. Польскія і рускія словы параўноўваюцца з назвай птушкі кулік, паколькі гэтая забава ў Польшчы мае назву kiłliga gonić, na kuliga jeździć (m. Брукнер, 281; Фасмер, 2, 411). Паводле Банькоўскага (2, 851), завадзіла ў гэтай забаве быў у масцы з доўгім птушыным носам, удзельнікаў называлі ’начнымі кулікамі”, а сам звычай трапіў у Польшчу ’z Rusi”. Слаўскі (3, 350 і наст.) лічыць гэту версію народнай этымалогіяй і спасылаецца на параўнанні Мікпашыча (147) і Мацэнаўэра (LF, IX, 37) з лат.kulnas lėkt ’гуляць на масленіцу, браць удзел у маскарадзе’, якія, паводле Мюленбаха (2, 309), роднасныя лат.kuls ’грамада’, kula разам5, ст.-інд.kida‑ ’грамада’. На карысць гэтай версіі, магчыма, і акупіць ’адрынуць, адцурацца, аднесціся з пагардай’ (Нас.), што звязваюць з куляць (гл. акупяцца). Сувязь гэтай групы слоў з рус.о‑кула ’падманшчык’ і далей з лац.occulere ’ўкрываць, таіць’ < і.-е.*kel‑ ’зачыняць’, якую прапануе Патабня (РФВ, 3, 167 і наст.), Фасмер (2, 411) лічыць сумнеўнай.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
community
[kəˈmju:nəti]1.
n., pl. -ties
1) грамада́f.
2) грама́дзкасьць f.
3) супо́льнасьць f., супо́льнасьць навуко́ўцаў
community of ideas — супо́льнасьць пагля́даў
4) супо́льнае ўлада́ньне
community property — супо́льная ўла́снасьць, маёмасьць f
5) падабе́нства n., падо́бнасьць, то́еснасьць f. (зацікаўле́ньняў)
2.
adj.
грама́дзкі
a community playground — грама́дзкая пляцо́ўка для гу́льняў
community center — грама́дзкі цэ́нтар
•
- community college
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
granda
grand|a
ж.
1. авантура; скандал;
2. банда;
3.школьн.грамада; кампанія; хеўра;
poszli całą ~ą разм. пайшлі ўсёй кампаніяй;
na ~ę — груба; гвалтоўна; напралом;
pchać się na ~ę разм. лезці напралом
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
kram, ~u
м.
1. крама, магазін;
kram z mięsem — мясны магазін; ятка;
2. хлам, дрэнь, барахло;
3. беспарадак; важданне, клопат; вэрхал;
jaki pan, taki kram прык. якая рада, такая і грамада; які пастух, такая й чарада
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ро́ля, ‑і, ж.
1. Драматычны вобраз, які ўвасабляецца акцёрам на сцэне, у кінафільме і пад. Роля Паўлінкі ў аднаіменнай камедыі Купалы. □ Асабліва падабалася панежычанам, калі Цімошка выконваў у п’есах ролі дзядоў.Краўчанка.
2. Поўны тэкст выбраных з п’есы, спектакля слоў адной дзеючай асобы. Перапісаць ролю.
3.каго. Работа, занятак, праяўленне ў якасці каго‑н. Паколькі ў .. Арэста Адамавіча не было гаспадыні, яе ролю і абавязкі ўзялі на сябе жонкі гасцей.Лынькоў.Браты і сёстры таксама трымаліся здалёк ад яго, як бы чужаліся, .. і ён, нарэшце, пагадзіўся з роляю адгароджанага ад сям’і чалавека.Колас.
4. Значэнне, ступень удзелу, мера ўплыву ў якой‑н. справе, падзеі і пад. Кіруючая роля партыі ў пабудове камунізма. □ «Грамада» ў беларускім вызваленчым руху адыграла велізарную гістарычную ролю.Машара.
•••
Выхадная роля — роля з нязначнымі, невялікімі рэплікамі.
Іграць ролюгл. іграць.
Увайсці ў ролюгл. увайсці.
У ролікаго-чаго — у якасці каго-чаго.
[Фр. rôle.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)