Гам ’шум, крык’ (Нас., Шат., Касп., Бяльк., Шатал.). Параўн. рус.гам, укр.гам. Паводле (Шанскага (1, Г, 23), усх.слав. слова. Лічыцца звязаным чаргаваннем галосных з коранем *gom (параўн. слав.*gomonъ ’шум’, *gomoniti і г. д.) гукапераймальнага паходжання (гл. Бернекер, 1, 326–327; Праабражэнскі, 1, 118; Фасмер, 1, 390–391; Шанскі, там жа). Сюды адносіцца і дзеяслоў бел.гамава́ць ’брахаць; крычаць, лаяць’ (Сцяц. Словаўтв.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ско́гат ‘віск, енчанне’ (Гарэц., Др.-Падб., Яруш., Байк. і Некр., Мядзв.). Гл. скагатаць. Сюды ж ско́гліць ‘вішчаць (пра сабак і парасят)’ (Шымк. Собр.), ‘скавытаць’ (ТС), ‘плакаць, хныкаць’ (Растарг.), ско́гліць, скаго́ліць ‘брахаць з завываннем (пра сабак); голасна плакаць з усхліпамі’ (Варл.), параўн. укр.ски́глити ‘кігікаць (пра кнігаўку)’, дыял.ского́літи ‘тс’, рус.смал.ского́лить ‘вішчаць, енчыць (пра жывёлу)’. Гукапераймальнага паходжання, гл. Фасмер, 3, 644; ЕСУМ, 5, 271.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
kłamać
незак. ілгаць, хлусіць, маніць, брахаць;
kłamać w żywe oczy — хлусіць у вочы;
kłamać jak z nut — хлусіць як па нотах
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
сабака́р, ‑а, м.
1. Чалавек, які даглядае сабак у спецыяльным гадавальніку, у сабачніку.
2.Лаянк. Той, хто ганяе, дражніць сабак. Прыбегла і мая ўстрывожаная маці... А як паглядзела, што мы вясёлыя і здаровыя, на цёплай печы грэемся, узрадавалася і кажа: — Дык няхай мо ў вас і начуе мой сабакар?Якімовіч.
3.Разм. Брахун, чалавек, які любіць лаяцца, гаворыць брыдкія словы. Тады ўзяўся ажаніць.. [Івана] купец з мястэчка, свінабой. От, сабакар і п’яніца, ды брахаць вельмі спрытны.Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
bay
I[beɪ]
n.
1) зато́ка, бу́хта f.
2) раўні́нная прага́ліна ў го́рах
3) ча́стка прэ́рыі, яка́я ўрэ́зваецца ў лес
II[beɪ]
n.
1) ні́ша f.
2) вы́ступ у сьцяне́ з вакно́м
3) камо́ра, бако́ўка f.
4) пры́старанак -ку m. (у пу́ні)
•
- horse bay
- sick bay
III[beɪ]1.
n.
зая́длы брэх, браха́ньне, га́ўканьне n.
2.
v.i.
браха́ць, га́ўкаць, выць
3.
v.t.
1) браха́ць(на каго́-што)
to bay the moon — браха́ць, выць на ме́сяц
2) гна́цца за кім з брэ́хам
•
- bring to bay
- hold at bay
- keep at bay
- stand at bay
IV[beɪ]
n.
1) ляўро́вы ліст
2) паўно́чнаамэрыка́нская магно́лія
3) бабко́вае дрэ́ва
•
- bays
V[beɪ]1.
n.
1) цёмна-ры́жы ко́лер
2) гняды́ конь
2.
adj.
цёмна-ры́жы, руды́, гняды́, гне́ды
VI[beɪ]
n.
гаці́на f.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
пень, пня, м.
1. Ніжняя частка ствала з каранямі, якая застаецца ад спілаванага, ссечанага або зламанага дрэва. [Жонка] разам з сынам распаліла агеньчык на тым месцы, дзе некалі расла груша, а цяпер тырчаў з зямлі абгарэлы пень, паставіла чыгун з бульбай.Сіўцоў.[Жанчына:] — А вось у Шацілкі прыехалі: ні пала ні двара. У палатцы жылі, рыдлёўка і сякера — найпершыя машыны: пні карчавалі.Дадзіёмаў.
2. Адно дрэва будаўнічага лесу. [Цесць:] — Можа б у земаддзеле пнёў колькі лесу далі, як хутаранцу? Кажуць, даюць цяпер на будоўлю.Лобан.// Ствол дрэва. Адны з іх [асколкаў] тонка, як пчолы, звінелі па версе, збіваючы галінкі і лісце, другія .. злосна чокалі, уядаючыся ў галлё і пні.Брыль.
3.перан. Пра бесталковага, абыякавага да ўсяго чалавека.
•••
Валіць цераз пень калодугл. валіць.
Глухі як пеньгл. глухі.
На пень брахацьгл.брахаць.
На пні — пра не зрэзанае (лес, збожжавыя расліны і пад.). Пажаўцела поле. Збожжа ссыхалася на пні.Бядуля.— Ну, якая ўжо там грэчка! — Брат малодшы кажа: — Ветрам выдзьме! Не паспеўшы, Уся на пні паляжа.Колас.
Стаяць (сядзець) як пеньгл. стаяць.
Цераз пень калоду — дрэнна, абы як (рабіць што‑н.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жарт, жартаваць. Рус.пск., смал., урал.жарт, укр.жарт, польск.żart, серб.-луж.žort, чэш.žert, славац.žart ’жарт’. Ст.-бел. (XVI ст.) жартъ ’кашчунства’, ’жарт’. Паводле Булыкі (Запазыч., 113), ст.-бел. < польск. < чэш. < ням.Scherz ’жарт’. Мартынаў–Міхневіч (Маладосць, 1969, 2, 146) указваюць с.-в.-ням.scherz ’жарт’. Аднак яшчэ Брукнер (662) выказваў сумненні наконт апошняга ‑t. Махэк₂ (726) прапануе лічыць ст.-чэш. слова запазычаным са ст.-в.-ням.serten ’брахаць, падманваць’. На такое значэнне магло б указваць і тое, што Зізаній супастаўляе кощунъствую — жарътую (да таго ж у дзеяслоўнай форме). Укр. з польск., рус. з бел. На ням. першакрыніцу ўказвае Гіст. лекс., 116.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
bark
I[bɑ:rk]1.
n.
1) брэх -у m., браха́ньне n.
2) informal ка́шаль -лю m.
2.
v.i.
браха́ць
3.
v.t.
га́ркаць
•
- bark at the moon
- bark up the wrong tree
II[bɑ:rk]1.
n.
1) кара́, кары́ца f., лы́ка n.
2) гарба́рная кара́, дубі́льная кара́
3) хі́нная кара́, хі́на f.
2.
v.t.
1) абдзіра́ць кару́, ако́рваць
2) кальцава́ць
3) дубі́ць ску́ры (дубо́ваю каро́ю)
III[bɑ:rk]
n.
барк -а m. (трохма́чтавы карабе́ль)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
скавыта́ць, ‑вычу, ‑вычаш, ‑выча; незак.
1. Жаласна павіскваць, ціха выць (пра сабаку і пад.). Сабака перастае брахаць і толькі скавыча, круцячыся каля гаспадара.Колас.Мокрае, худое і нейкае нязграбнае, .. [шчаня] ціха і жаласна скавытала, скасавурыўшы на Саньку чорныя вочы.Ваданосаў.// Утвараць гукі, падобныя да выцця. На дварэ за вугламі па-воўчы скавытаў халодны сіверны вецер.Нікановіч.І як цягнуў вагоны паравоз — жаласліва так скавыталі буксы, бы спявалі аб нядолі — прастоях, недагрузах.Шынклер.Завіруха не сціхала, вецер выў, скавытаў.Гроднеў.//Разм.зневаж. Непрыемна, жаласна, разгублена плакаць, гаварыць, утвараючы гукі, падобныя да выцця (пра чалавека). — Слюнцяй, не скавычы! Не можаш памагчы. Дык лепей памаўчы!Крапіва.Пан махнуў у поле. А прэлат пад храмам.. скавытаў ад страху.Бажко.
2.перан.Разм.зневаж. Ныць, назаляць, скардзіцца. — Галачка, адчыніце, малю вас, — скавытаў.. [Блажэвіч] з драматычнай інтанацыяй у голасе.Рамановіч.— І як вам не сорамна! — скавытаў пасажыр з газіка, бегаючы навокал.Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ня́хаць ’бегаць у пошуках спажывы’. Няясна; магчыма, звязана з Ахаць (яхыць) ’брахаць (пра сабаку, які праследуе здабычу)’, гл. Параўн. таксама нах‑нах! ’падзыўныя воклічы для сабакі’ (мсцісл., З нар. сл.), якое разглядаецца як фанетычнае перайманне голасу сабакі, што праследуе звера (Тура, Этнолингвистика текста. Семиотика малых форм фольклора, І. Тез. и предв. мат-лы к симп. М., 1988, 107); у такім выпадку змякчэнне можа мець экспрэсіўны характар, параўн. ня‑ня ’тс’ (гл.), рус.нех‑нех ’словы, якімі падклікаюць сабак’.
◎ Няха́ць, няхаіць ’адкладваць справу з-за гультайства ці нядбальства’ (Нас.), укр.нехати ’не рухаць’, нехаяти ’не дбаць; ігнараваць што-небудзь’, рус.нехати ’пакідаць, пушчаць’, польск.niechać ’дапускаць, дазваляць; не рухаць, пакідаць у спакоі, не звяртаць увагі’, чэш.nechati ’тс’, славац.nechať ’тс’, в.-луж.njechać, н.-луж.njechaś ’не цікавіцца, не мець жадання’, палаб.nechat ’пушчаць’, славен.nehati ’перастаць, пусціць’, серб.-харв.не xäjam ’не звяртаць увагі, не клапаціцца’, балг.нехая ’не турбавацца, не клапаціцца’. Прасл.*nechajati/*nechatiy утворанае ад *chajati/*chatiy этымалагічна не зусім яснага, параўн. Бязлай, 1, 190; Шустар-Шэўц, 13, 1010; Фасмер, 3, 70; Махэк₂, 394. Параўн. хаяць (гл.).