Тры́ста ‘лік і лічба 300’, ‘колькасць, якая абазначаецца лічбай 300’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Вруб.), тры́ста, тры́сто ‘тс’ (ТС), ст.-бел.триста, трыста ‘тс’, сюды ж трисотный ‘трохсоты’ (ГСБМ). Укр.три́ста, рус.три́ста, польск.trzysta (ж. і н. род), trzystu (м. род), н.-луж.tśista, в.-луж.tři sta, чэш.tři sta, славац.tristo, славен.tri sto, харв.trȉsta, серб.три̏ста, балг.три́ста, макед.приста, ст.-слав.три съта. Прасл.*tri sъta, утворанае ад *tri (‘тры’ ў форме ніякага роду) і *sъta (< sъto) — у форме Н. скл. мн. ліку: *sъto скланялася як *selo (Борысь, 652; ЕСУМ, 5, 641; Новое в рус. этим., 230–231). Да тры і сто (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кампле́ктм
1. (набор) Satz m -es, Sätze (інструментаў); Garnitúr f -, -en (бялізны); Jáhrgang m -(e)s, -gänge (часопісаў);
кампле́кт пашто́вак Póstkartenseri¦e f -, -i¦en;
кампле́кт пашто́вых ма́рак ein Satz Bríefmarken;
кампле́кт апарату́ры Gerätesatz m;
баявы́ кампле́ктвайск Kámpfsatz m;
кампле́ктамі sátzweise;
2. (поўнылікчаго-н) komplétte Ánzahl
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Ледзь вынесці ногі (разм.) — з цяжкасцю пазбегнуць небяспекі, выратавацца.
|| незак.выно́сіць, -но́шу, -но́сіш, -но́сіць.
|| наз.вы́нас, -у, м. (да 1 і 2 знач.) івынясе́нне, -я, н. (да 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сем, сямі, Т сямю, ліч.кольк.
Лік і лічба «7». Напісаць лічбу 7. Сем у пяць.// Колькасць, якая абазначаецца лічбай 7. Сем вучняў. Сем алоўкаў. □ Сем разоў адмерай, а раз адрэж.Прымаўка.Чорт сем пар лапцей стаптаў, пакуль такую пару дабраў.Прыказка.
•••
Драць сем шкургл. драць.
За сямю замкамі (пячацямі)гл. замок.
Злупіць (садраць) сем шкургл. злупіць.
Сагнаць сем патоўгл. сагнаць.
Сем карабоўгл. кораб.
Сем пятніц на тыдніўкагогл. пятніца.
Спусціць (зняць) сем шкургл. спусціць.
У адзін дзень сем перамен — тое, што і сем пятніц на тыдні (гл. пятніца).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уключы́ць, уключу, уключыш, уключыць; зак.
1.што. Далучыўшы да крыніцы энергіі, прывесці ў дзеянне, рух. Уключыць станок. □ Сцяпан Васільевіч уключыў тэлевізар прамой сувязі. Матавы экран ажыў, прамільгнулі абрысы залы, ракетадрома.Шыцік.Вадзіцель ускочыў у кабіну і ўключыў матор. Машына кранулася.М. Ткачоў.// Далучыць да сістэмы дзеючых апаратаў; падключыць. Уключыць першую скорасць. Уключыць тэлефон.
2.каго-што. Увесці, прыняць у склад, лік каго‑, чаго‑н. Уключыць у рацыён жывёлы соль. □ [Бялькевіч:] — Збяру .. брыгаду, уключу туды Мацея з баянам і паеду.Савіцкі.Дырэкцыя адразу ўключыла «Ірынку» у рэпертуарны план тэатра і са згоды аўтара даручыла мне яе ставіць.Сяргейчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хрышчэ́нне, ‑я, н.
1. Рэлігійны абрад прыняцця каго‑н. у лік веруючых хрысціянскай рэлігіі. З Пецярбурга ўсё яшчэ ішлі адказы протаіерэяў і прыставаў, што не знаходзілі ў царкоўных кнігах запісу аб хрышчэнні Аляксандры Адольфаўны Ізмайловіч.Мехаў.
2.перан. Першае выпрабаванне ў якой‑н. справе. А праз які тыдзень я прыняў першае паветранае хрышчэнне.Хомчанка.У гэтым кутку.. [Андрэй] атрымаў як бы першае жыццёвае хрышчэнне.Пестрак.
•••
Баявое хрышчэнне — а) першы ўдзел у баі. [Букрэй] горача прывітаў партызан.. з першым баявым хрышчэннем.Колас; б) першае сур’ёзнае выпрабаванне ў якой‑н. справе. Механізаваныя групы абодвух атрадаў земляробчага цэха выйшлі на сваё баявое хрышчэнне.Дуброўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Лілей ’лілея, Lilium L.’ (Ян.), гродз.лілея, гом.лялея (Кіс., Ъяльк., Яруш., ТСБМ), лілія (ТСБМ, Сцяшк., Сіг.; драг., Сл. паўн.-зах.), лылія ’тс’ (Бес.), в.-дзвін., лудз., астрав.лілея, лілія, лялея ’гарлачык белы і жоўты’ (Сл. паўн.-зах.), брэсц., гродз.лілея вадзяная ’гарлачык белы, Nymphaea alba L.’ (Кіс.), ст.-бел.лилея, лелея, лилия (XVI ст.) запазычаны са ст.-поль£к. lilii̯a, lelija ’лілея’, якія паходзяць з с.-в.-ням.lilje, W/а < лац.lilia (мы. лік ад Шійт) ’тс’ (Булыка, БЛ, 9, 30; Слаўскі, 4, 256). Магчыма, што форма лілей прыйшла з ц.-слав., параўн. ст.-рус.лилий, лилиюмъ ’лілея’ (з XVI ст.). Сюды ж ліліёвы ’светла-жоўты’ (іўеў., Сцяшк., Сл.), лілейка ’пылюшнік вадазборалісты, Thalictrum equilegifolium L.’ (гродз., Кіс.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
setka
setk|a
ж.
1. (лік) сотня; разм. сотка;
jechać ~ą — выціскаць сотню (пра хуткасць);
2. соты нумар (аўтобуса і да т.п.); ;
3.разм. сто грамаў (гарэлкі);
4.спарт. стометроўка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
ВЕ́КТАРНАЯ ПРАСТО́РА ў матэматыцы, абагульненне сукупнасці вектараў трохмернай прасторы на выпадак адвольнага ліку вымярэння. Напр., n-мерная эўклідава прастора. Для элементаў вектарнай прасторы (вектараў) вызначаны аперацыі складання і множання на лік (рэчаісны ці камплексны); пры гэтым для канкрэтнай вектарнай прасторы можна дадаткова вызначыць інш. аперацыі і структуры (напр., скалярны здабытак).
Вектарная прастора наз. n-мернай (мае вымернасць n), калі ў ёй існуюць n лінейна незалежных вектараў (базіс), а любыя n+1 вектараў лінейна залежныя (для лінейнай залежнасці 2 вектараў неабходна і дастаткова іх калінеярнасці, 3 вектараў — кампланарнасці і г.д.). У бесканечнамернай вектарнай прасторы (напр., гільбертавай прасторы) любая канечная частка яе з’яўляецца лінейна незалежнай.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АДЗІ́НКА 1) найменшы з натуральных лікаў n = 1. Пры множанні адвольнага ліку на 1 атрымліваецца той жа самы лік.
2) Элемент e мноства M наз. адзінкай, у адносінах да бінарнай алг. аперацыі *, калі для адвольнага элемента a мноства M выконваецца роўнасць a * e = a, або e * a = a (абедзве роўнасці незалежныя, г. зн., што ў агульным выпадку a * в ≠ в * a). Адрозніваюць левыя і правыя адзінкі: a * eп = a і eл * a = a. Калі на мностве M вызначана некалькі бінарных аперацый (напр., множанне і складанне лікаў), то e наз. адзінкай толькі ў адносінах да множання, у адносінах да складання — нулём.