АЛАПОЛІПЛАІДЫ́Я
(ад ала... + поліплаідыя),
спадчынная змена ў клетках раслін, радзей жывёл, звязаная з кратным павелічэннем набораў храмасом, якія належаць розным відам або родам. Абумоўлена спантаннай або выкліканай у эксперыменце геномнай мутацыяй. Адбываецца найчасцей пры міжвідавой гібрыдызацыі. Мае асаблівае значэнне ў працэсах відаўтварэння ў раслін. Алапаліплоіды, якія ўтвараюцца праз цотнае павелічэнне храмасомных набораў пры скрыжаванні двух відаў або родаў, наз. амфідыплоідамі (напр., капусна-рэдзькавыя, аржана-пшанічныя, трыцікале і інш. выкарыстоўваюцца ў селекцыі).
т. 1, с. 227
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
АЛІ́ЎКАВЫ АЛЕ́Й, праванскі алей,
алей з мякаці аліў (гл. Масліна). Вадкасць ад светла-жоўтага да карычневага колеру, t застывання ад -2 да -6 °C, шчыльн. 0,91—0,918·103 кг/м³, невысыхальны алей. Мае ў сабе тлустыя кіслоты: насычаныя 9—20% (пераважна пальміцінавая), алеінавую 54—81%, лінолевую 15%. Выкарыстоўваецца як харч. прадукт, сыравіна ў вытв-сці спец. тэкст. мыла; кампанент змазвальных матэрыялаў, касметычных сродкаў, раствораў вітамінаў і прэпаратаў для ін’екцый.
т. 1, с. 261
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЛУШЫ́ЦЕЛЬ,
прыстасаванне для зніжэння шуму рухавікоў, вентылятараў, машын, а таксама збудаванняў, куды шум пранікае праз паветра- і газаправоды. Бываюць актыўныя, рэактыўныя і інтэрферэнцыйныя. Актыўны глушыцель — трубаправод з гукаізаляцыйнымі матэрыяламі ўсярэдзіне. Рэактыўны мае ўнутр. перагародкі з адтулінамі ці рэзкія звужэнні і расшырэнні трубаправода; ставіцца на аўтамабілях, матацыклах. У інтэрферэнцыйных глушыцелях струмень газу накіроўваецца па 2 трубах рознай даўжыні, каб гукавыя хвалі розніліся па фазе і пры накладанні гасілі адна адну.
т. 5, с. 306
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГРАМА́ДСКІ ПАРА́ДАК,
сістэма грамадскіх адносін, якая рэгулюецца маральнымі і прававымі нормамі, мае на мэце гарантаванне грамадскай бяспекі і спакою, абароны гонару і годнасці грамадзян і нармальных умоў для дзейнасці дзярж. і грамадскіх арг-цый. Складваецца ў працэсе свядомага і добраахвотнага выканання грамадзянамі правіл паводзін, устаноўленых законам і маральнымі нормамі. Выкананне гэтых правіл забяспечвае зладжанае і ўстойлівае супольнае жыццё людзей. Парушэнні грамадскага парадку цягнуць за сабой адпаведную адказнасць: маральную, адм., крымінальную.
т. 5, с. 398
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
про́філь
(фр. profil)
1) від збоку (твару, прадмета);
2) від, форма чаго-н. у разрэзе (напр. п. дарогі);
3) сукупнасць рыс і асаблівасцей якой-н. спецыяльнасці, прадпрыемства або навучальнай установы (напр. спецыяліст шырокага профілю, раён мае сельскагаспадарчы п.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
background [ˈbækgraʊnd] n.
1. падрыхто́ўка; адука́цыя; пахо́джанне; анке́тныя да́ныя;
a social background сацыя́льная прынале́жнасць;
She has a good background for the job. Яна мае добрую падрыхтоўку і вопыт для гэтай працы.
2. фон; за́дні план;
against the background на фо́не
3. theatre фон, музы́чнае афармле́нне
♦
stay in the background за става́цца на за́днім пла́не
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
nicety [ˈnaɪsəti] n.
1. то́нкасць, даліка́тнасць (у падыходзе, у пытанні і да т.п.)
2. звыч. pl. то́нкасці, дэта́лі;
We haven’t time to con si der all the niceties of the question. Мы не маем часу ўдавацца ва ўсе тонкасці справы.
3. fml дакла́днасць, акура́тнасць;
to a nicety як ма́е быць, як нале́жыць, як след; дакла́дна
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
губны́ 1, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да губы 1. Губныя мышцы. // Прызначаны для губ. Губная памада.
2. Які вымаўляецца пры ўдзеле губ; лабіяльны (пра гукі). Губныя зычныя.
•••
Губны гармонік гл. гармонік.
губны́ 2, ‑ая, ‑ое.
Гіст. Які мае адносіны да губы 3. Губны стараста.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
абро́чны 1, ‑ая, ‑ае.
Які мае дачыненне да плацяжу або атрымання аброку 1; чыншавы. Аброчныя сяляне. Аброчныя плацяжы.
абро́чны 2, ‑ая, ‑ае.
Які мае дачыненне да аброку 2. Паглядзеў [Сёмка] і супакоіўся — было ўсё пад рукамі: прытуплены зрэзаны плуг, аброчная торба з кормам каню, прыпон і жакетка. Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мелавы́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да мелу. Мелавыя распрацоўкі.
2. У састаў якога ўваходзіць мел; зроблены з мелу. Мелавыя горы.
3. Які колерам сваім нагадвае мел; белы. Мелавы твар.
4. Які мае адносіны да трэцяга геалагічнага перыяду мезазойскай эры. Мелавая фармацыя.
•••
Мелавы перыяд гл. перыяд.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)